Asgari ücret son yıllarda birçok kez artırılırken, memur ve emekli maaşları, zamlara karşın asgari ücretin altında kaldı. Sonuç ise memur ve emekli maaşlarının asgari ücret karşısında hızla erimesi.
10 sene önce asgari ücretin 6,3 katı olan profesör maaşı Ocak 2023’te asgari ücretin 3,8 katına düştü. Uzman doktorlar Ocak 2013’te asgari ücretin 5 katı maaş alırken bu oran 2,8 kata geriledi. Öğretmen maaşı da aynı dönemde 3,1 kattan 1,8 kata geriledi. Bu durum Türkiye’de ortalama maaşın asgari ücret seviyesine hızla gerilediğini gösteriyor. Türkiye’de asgari ücretle çalışanların oranı yüzde 42 idi. Özel sektör işçilerinin yüzde 65’i ise asgari ücretle çalışıyor.
Euronews Türkçe’nin incelemesi Türkiye’de en düşük emekli maaşının asgari ücret karşısında nasıl eridiğini ortaya koymuştu. Buna göre Ocak 2003’de en düşük emekli maaşı net asgari ücretten yüzde 47 fazlaydı. Ancak Ocak 2023’te ise en düşük emekli maaşı asgari ücretten yüzde 35 daha az.
Bu kez akademisyen, doktor, öğretmen ve memur maaşlarının asgari ücret karşısındaki değişimini analiz ettik. Analizde kullandığımız maaş verileri Anadolu Ajansının (AA) haber ve grafiklerinden derlendi. Asgari ücret verileri ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan alındı.
Ocak 2013’te aylık net asgari ücret 773 TL idi. Aynı dönemde profesör maaşı (1/4 derece) 4 bin 857, araştırma görevlisi maaşı (7/1 derece) 2 bin 393, uzman doktor maaşı (1/4 derece) 3 bin 892, öğretmen maaşı (1/4 derece) 2 bin 378 ve memur maaşı (9/1 derece) bin 967 TL idi.
Buna göre profesör maaşı asgari ücretin 6,3 katı; araştırma görevlisi maaşı 3,1 katı; öğretmen maaşı 3,1 katı; uzman doktor maaşı 5 katı ve memur maaşı da 2,5 katı idi.
Ocak 2023’te ise bu maaşların hepsinin asgari ücrete oranı ciddi şekilde düştü. Ocak 2023’te profesör maaşı asgari ücretin 3,8 katı; araştırma görevlisi maaşı 2,3 katı; öğretmen maaşı 1,8 katı; uzman doktor maaşı 2,8 katı ve memur maaşı da 1,4 katı oldu.
Son 10 yıldaki değişim nasıl?
Memur maaşlarının asgari ücrete oranının son 10 yılda nasıl değiştiğine baktığımızda şu sonuç ortaya çıkıyor: Profesör maaşının asgari ücrete oranı yüzde 39, araştırma görevlisi maaşının oranı yüzde 27, öğretme maaşının oranı yüzde 42, uzman doktor maaşının oranı yüzde 44 ve memur maaşının oranı yüzde 44 düştü.
Bu verileri asgari ücretin diğer meslekler karşısında hızla yükselmesi olarak değerlendirmek de mümkün. Ancak böyle bir değerlendirme için ciddi soru işaretleri var. Çünkü Türkiye’de asgari ücretle çalışan oranı Avrupa ile kıyas edilemeyecek kadar yüksek.
Euronews Türkçe’nin Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kaynaklarından ortaya çıkardığı 2020 yılı verilerine göre asgari ücretle çalışanların oranı yüzde 42. Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezine (DİSK-AR) göre 2021 yılında asgari ücretin yüzde 10 fazlası ve altında ücret alan işçilerin oranı yüzde 49. Özel sektörde asgari ücret civarında çalışanların oranı ise yüzde 65.
Eurostat verilerine göre 2018 yılında asgari ücretin yüzde 105’inden az kazananlara bakıldığında en yüksek oranı yüzde 15 ile Slovenya’da. Bu oran Fransa’da yüzde 12 ve Almanya’da yüzde 7.
Öte yandan, AA’dan derlenen maaş hesaplamalarında, bölgesel ödemeler, ek ders ücreti, vekalet ücreti, döner sermaye ödemesi ve yabancı dil tazminatı gibi ödemeler yer almazken, aile ve çocuk yardımı ödeneği ise dahil edil. Aile yardımı ödeneği
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***