Emeklilikte yaşa takılanlarla (EYT) ilgili 20 yılı aşan kördüğümün bu ay bir çözüme kavuşturulması bekleniyor. Prim ve yıl şartını karşılamalarına rağmen 8 Eylül 1999’da yasanın değişmesiyle emeklilik yaşlarının gelmesini bekleyen kişiler kendilerini “EYT mağduru” olarak tanımlıyor. Düzenlemenin kapsamı ise merakla bekleniyor.
Bunlardan birisi de çıraklar ve stajyerler. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin “Bunlar bir çalışan değil öğrencidirler” diyerek kapıyı kapattı. Bunun adaletsizlik olduğunu savunan çırak ve stajyerler 11 Aralık’ta Ankara’da basın açıklaması yaparak sesini duyuracak.
1999 öncesi çıraklık ve stajyerlik yapanların durumu ne olacak? Bu kişiler ne talep ediyor?
Öncelikle EYT sorunu ve bu kişilerin taleplerini özetlemekte fayda var.
EYT nedir, 1999’da emeklilik şartları neden değişti?
EYT sorunu 1999 yılında yürürlükte olan Sosyal Sigortalar Kanununda değişiklik yapılmasıyla ortaya çıktı. Bülent Ecevit başbakanlığında ANASOL-M olarak adlandırılan Demokratik Sol Parti, Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve Anavatan Partisi koalisyonu iktidarda idi. Yasanın ana amacı, erken yaşta emekli olma imkanının etkilediği sosyal güvenlik sistemini ıslah etmekti.
8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanların emekliliği hak etme koşulları kanunla değiştirildi. Bu tarihten sonra emekliliğe hak kazanmak için sigortalılık süresi ve prim gün sayısının yanında yaş koşulu da getirildi.
Kanun değişikliğinden önce, emekli olabilmek için sigortalılık süresi ve prim gün sayısındaki koşulların karşılanması yeterliydi. Değişiklik öncesinde kadınlarda 20; erkeklerde ise 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 gün prim şartını yerine getirenler emekli olabiliyordu.
1999’daki değişiklikten önce 18 yaşında sigortalı işe başlayan bir kadın 38; erkek ise 43 yaşında emekli olabiliyordu.
EYT’liler ne istiyor?
Emeklilikte yaşa takılanlar, emeklilik şartlarında 1999’da yapılan değişikliğin geçmişe dönük uygulanmasına son verilmesini talep ediyor. İstekleri yaş şartı aranmadan, sigortalılık süresi ve prim günü koşullarını sağlayıp emekli olmak.
Çırak ve stajyerler ne talep ediyor?
Sosyal Güvenlik Kurumu’nda (SGK) çırak ve stajyer kaydı olanlar çıkacak düzenlemenin kendilerini de kapsamasını istiyor.
Bu kişiler 8 Eylül 1999’ndan önce SGK’da çırak ve kaydı bulunanların şartı aranmadan, sigortalılık süresi ve prim günü koşullarını sağlayıp emekli olmak.
SGK belgesinde “ilk işe giriş tarihi” ifadesi var
Bu kişiler çıraklık ve stajyerlik yaparken SGK’ya kayıtlıydı. Sigorta Sicil Kaydı belgesinde “ilk işe giriş tarihi” ifadesi yer alıyor.
Çırak ve stajyeler SGK kayıtlı iken çalıştıklarını belirterek bunun emeklilik süresi kapsamında değerlendirilmesini istiyor.
Sosyal medyada bir kullanıcı sigorta sicil kaydı belgesi paylaşarak şu yorumu yaptı: “İlk işe giriş tarihi ne demek? Avukatların ve Doktorların staj borçlanma hakkı var, doğum borçlanma hakkı var, askerlik borçlanma hakkı var, yurt dışı borçlanma hakkı var ama çocuk yaşta ucuz işçi olarak çalıştırılan stajer ve çırak işçilerin hakkı yok.”
Bakan Bilgin: “Onlar çalışan değil öğrenci”
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Bilgin çırak ve stajyerlerin EYT düzenlemesinde olmayacağına işaret etti.
Gazete Duvar’ın haberine göre TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda HDP Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan’ın sorusuna yanıt veren Vedat Bilgin “İşletmelerde mesleki eğitimin amacı, öğrencinin iş hayatına dahil olması değil eğitiminin bir parçası olarak eğitim gördüğü mesleği uygulama ile öğrenmesidir.
Başka bir ifade ile bunlar bildiğimiz anlamda bir çalışan değil öğrencidirler” ifadesini kullandı.
Bu çerçevede çalışma hayatında yer alan kişilerin, “uygulama” sırasında meydana gelebilecek risklere karşı kısa vadeli sigorta kolları kapsamında sosyal güvenlik şemsiyesi altına alındıklarını savunan Bakan Bilgin şöyle devam etti: “Dolayısıyla çıraklık ve stajyerlikte geçen süreler malullük yaşlılık ve ölüm sigortası kapsamında bulunmadığından söz konusu sürelerdeki işe başlama tarihinin, aylığa hak kazanmada ilk işe giriş tarihi olarak kabul edilmesine kanunen imkân bulunmamaktadır”.
CİMER’e bu konuda soru yollayan bir kişi de aldığı cevabı sosyal medyada paylaştı. Yanıtta “Stajyer olarak geçen sürelerin 4-a hizmetlerinizin başlangıç tarihi olarak alınmasına kanunen imkan bulunmamaktadır” ifadesi yer alıyor.
11 Aralık’ta Ankara’da basın açıklaması
EYT düzenlemesine dahil olmak isteyen çırak ve stajyerler 11 Aralık’ta Ankara’da gösteri yapacak. Anıtkabir’de başlayacak programda mağdurlar basın açıklaması yaparak seslerini duyuracak.
Basın açıklamasına davette şu ifadeler yer alıyor: “#StajSskBaşlangıcıOlsun #StajMağdurları 10 binler #Ankara da buluşuyoruz. Staj sigortası hakkımızı yedirmeyeceğiz. Birlikte güçlüyüz.”
Muhalefetten kanun teklifleri
Muhalefet partilerinden milletvekilleri ise kanun teklifi vererek çırak ve stajyerlerin de düzenlemeye dahil edilmesini istedi.
HDP Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan “TBMM’ye sunduğum EYT kanun teklifiyle: – 8 Eylül 1999 tarihinden önce Stajyer ve Çırak olarak çalışanların ve – Askerlik, yurtdışı ve doğum borçlanması yaparak işe başlama tarihini 8 Eylül 1999 tarihi öncesine çekebilenlerin EYT’li olmasını önerdim. Mücadeleye devam!” paylaşımı yaptı.
CHP Muğla Milletvekili Süleyman Girgin mecliste yaptığı açıklamada “Sigorta giriş tarihlerinin, uzun vadeli sigorta primlerinin yatırılması suretiyle çırak olarak çalışmaya başlayan kişilerin işe başlangıç tarihleri sigorta başlangıç tarihi olarak değerlendirilmelidir.” çağrısında bulundu.
Mağdurlar sosyal medyada örgütleniyor
EYT düzenlemesinden yararlanmak isteyen stajyer ve çıraklar seslerini sosyal medyada duyurmaya çalışıyor. Bakan Bilgin’den gelen olumsuz açıklamaya rağmen mağdurlar Cumhurbaşkanı Erdoğan’a seslenerek adalet istediklerini belirtiyor.
İşte öne çıkan bazı sosyal medya paylaşımları:
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***