Ukrayna ayçiçeği, sosyal medya ilanlarıyla Rusya’ya nasıl taşınıyor?

Üretimini kaybeden çiftçilerle konuştuk. Özel ve kamuya açık sosyal medya gruplarındaki, Ukrayna’nın güney ve doğusundaki işgal edilen topraklarından ayçiçeği tohumlarının nasıl taşındığını gösteren mesajları takip ettik.

 

Ukrayna 5,1 milyon ton ve Rusya 3,1 milyon ton olmak üzere, iki ülke de 2021’de dünyanın en çok ayçiçeği yağı ihraç eden ülkeleriydi.

 

Şu anda anlaşılıyor ki Rusya’nın ayçiçek yağının bir kısmı Ukrayna tohumlarından üretiliyor.

 

Ayçiçeği Ukrayna tarımının sembollerinden biri.

 

Temmuz ortasında, Ukrayna’nın Rusya tarafından işgal edilen şehirlerinden biri olan Melitopol’e yerleştirilen Rus yetkililer yerel çiftçilerle görüştü. Görüşme kaydedildi.

 

Kremlin destekçisi yerel bir Telegram kanalında gösterilen, Ukrayna’nın iki ana sembolünün, buğday başağı ve ayçiçeği buketinin görünür olduğu videoda; kendini “Melitopol bölgesinin [Rusya tarafından yerleştirilen] askeri-sivil yönetiminin başı” olarak tanıtan Andrey Sihuta, tahıl ve ayçiçeği tohumları için fiyatları belirleyen Devlet Tahıl Şirketi’ni kurduklarını duyuruyor.

 

Bu kurum Ukrayna ya da Rusya’da yasal olarak kayıtlı değil.

 

Ukrayna’nın ayçiçek tohumlarının peşinde

 

Yaklaşık 500 kişinin dahil olduğu kapalı bir Whatsapp konuşmasında, kullanıcılar Ukrayna’nın Rus işgali altındaki bölgelerinden taşımak üzere hasat sipariş ediyorlar.

 

Konuşmadan ekran görüntüleri BBC ile paylaşıldı.

 

Konuşmadakilerden biri, 18 Temmuz’da “Tohumlar. Çernihivka, Zaporijya bölgesinden [Ukrayna] Rostov-na-Donu’ya [Rusya]. Büyük miktarda” yazdı.

 

Aynı gün, başka bir kullanıcı, bağımsızlığını ilan eden “Luhansk Halk Cuhuriyeti” topraklarından Rusya’ya ayçiçeği tohumu taşıyabilecek birini aradığını yazıyor.

 

“Taşımaya eşlik edeceğiz. Çatışma yok, sakin. Sadece Rus kontrol noktaları var. Onları hızlıca geçeceksiniz” yazıyorlar.

 

BBC, çevrim içi yazışmadaki onlarca telefon numarasını kontrol etti ve onların çoğunlukla kamyon sürücülerine ya da kargo taşımacılığıyla ilişkili küçük işletmelere ait olduğunu tespit etti.

 

Ruslar ya da onlarla ortaklık yapanlar da, açık Telegram konuşmalarında tahıl taşımacılığı yapacak kişi arıyor.

 

BBC muhabiri, kamyon sahibi gibi davranarak bazı kişilerle konuştu.

 

Ukrayna’nın güneydoğusundan hasatları taşıyacak birini arayan Rus gönderici Elena “tohumların çalıntı olmadığını” söyledi:

 

“Onlar [Rusya’nın yerleştirdiği] askeri-sivil yönetimin kontrolünde. Bu gönderimler şeffaf. Tohumlar yasal olarak alınıyor”.

 

Ukrayna’nın güneyinde, Rusya’nın yerleştirdiği yönetim, devletin sahibi olduğu Ukrayna şirketlerinin hasatlarına el koydu, diğer bir deyişle “ulusallaştırdı”. Bunlar arasında “savaş zamanında kullanılmak üzere depolanan stratejik tahıl rezervleri” de vardı.

 

BBC’nin bulduğu, kendini Rus iş insanı olarak tanımlayan diğer bir satıcı olan Victor da, paylaştığı ilanda, ülkenin doğusundaki Harkov bölgesinin işgal edilen kısımlarından yapılacak taşımadan bahsediyor: “Yükleme noktası – Kupyansk, Harkov bölgesi, Ukrayna, indirme – Voronej bölgesi [Rusya]. Acil! Yarın yükleniyor”.

 

O da tohumların “resmi olarak” gönderildiği konusunda bizi ikna etmek istiyor ve kendisini tahıl taşıyıcısı sahibi olarak tanıtan BBC gazetecisine “Bütün belgelere sahip olacaksınız” diyor, bu belgelerin neler olduğunu belirtmeden.

 

Ruslar Ukrayna tohumlarını nasıl alıyor?

 

Ukraynalı çiftçiler eğer hasatlarına “el konmazsa”, onları piyasa fiyatının çok altına satmak zorunda bırakıldıklarını söylüyorlar.

 

Ukrayna’nın güneyindeki işgal edilmiş topraklardan Ukraynalı bir çiftçiyle konuştuk. Kendisi bölgeyi terk etse de çalışanları hala orada. Bu nedenle ismini vermek istemiyor. Rus askerlerinin Mayıs sonunda depolarına geldiğini ve hasatlarına el koyduğunu söylüyor:

 

“Depoda 1200 ton ayçiçeği tohumumuz, 860 ton buğdayımız vardı. Ve onlar [Ruslar] her şeyi yağmaladılar.

 

“Önce güvenliğimize karşı kibar olmaya çalıştılar. ‘Biz değiliz, komutanımız tarafından verilen emir bu’ dediler. Ancak komutanlarının nerede olduğu net değildi. Sadece iyilermiş gibi davrandılar. Bütün hasatı yüklediler ve götürdüler. Ödeme yapmayacaklardı. Güvenlik ne yapabilirdi ki?”

 

Çiftçinin hesaplarına göre, çalınan hasadın toplam değeri 820 000 dolardı (savaş öncesi kurlarına göre). Çiftçi aynı zamanda 1,8 milyon dolar değerinde olduğunu belirttiği ekipmanlarını da kaybettiğini söyledi.

 

Ukrayna’nın güneyindeki Zaporijya bölgesinden Çiftçi Derneği’nin başındaki Valeriya Matviyenko’nun aktardığına göre, eğer çiftçiler işgal yetkilileriyle işbirliği yapmayı reddederse, tohumlar ve diğer hasat ellerinden alınıyordu.

 

Matviyenko ayrıca, işgal edilen topraklarda herhangi bir tarım ürünü satmak isteyen bir çiftçinin, Rusya’nın yerleştirdiği “askeri-sivil yönetime” kayıt yaptırmak zorunda olduğunu söylüyor:

 

“Pek çok çiftçi kayıt olmak istemedi, o nedenle tohumlarını depolarında tuttu. Eğer büyük bir şirketse ve kayıt olmak istemediyse, her şeylerine el kondu. [Ruslar] depolara girdiler, her şeyi yüklediler ve alıp gittiler. Şirkerler sadece ‘sizin iş yeriniz Rusya Federasyonu tarafına ulusallaştırıldı’ yazan bir mektup aldılar”.

 

Bu sırada, Ukrayna’nın işgal edilen bölgelerde küçük ve orta büyüklükteki çiftlik sahipleri ayçiçeği tohumlarını düşük fiyattan satmaya zorlandılar. Ruslar ton başına 150 dolar öneriyor. Bu rakam savaştan önce 600-700 dolardı.

 

Yerel çiftçi derneğinin başındaki Oleksandr Hordienko, durumun Ukrayna’nın güneyindeki işgal altında bulunan Herson bölgesinde de aynı olduğunu ifade ediyor:

 

“Çiftçiler [tohumlarını] satıyor çünkü dizel, benzin ya da hammade almak için paraya ihtiyaçları var. Fakat onlar [Ruslar] böyle fiyatlar sunmaya devam ediyorken yeni bir ekin sezonu başlatmanın manası yok”.

 

Ruslar Ukrayna’nın ayçiçeği tohumlarıyla ne yapıyor?

 

Ayçiçek tohumlarının ana kullanım amacı yağ. BBC’nin analiz ettiği tüm ilanlar gösteriyor ki Ukrayna tohumları Rusya’daki yağ üretim tesislerine gönderiliyor.

 

İşgal altındaki Harkov bölgesindeki tahılı taşımak için taşıt arayan Viktor, “Doğrudan tesislere gidiyoruz, depolara indirme yapmıyoruz” diyor.

 

Bir ilanda, varış noktasının Rusya’nın güneybatısındaki Voronej bölgesindeki Verkhnyaya Khava köyü olduğu yazıyordu. Burası, Rus “Blago” şirketinin bir yağ üretim tesisinin bulunduğu yer.

 

İlanlarda belirtilen diğer bir yer de Rusya’nın batısındaki Rostov bölgesindeki Gigant köyü. Burada da Rus “Resource” şirketine ait bir yağ tesisi bulunuyor.

 

Üçüncü bir ilan ise Rostov-na-Donu’daki Lugovaya Caddesi 9 numaraya işaret ediliyor. Bu, ülkenin en büyük ana tarım endüstrisi şirketlerinden birinin adresi.

 

BBC bu şirketlerle yorum için iletişime geçse de yanıt alamadı.

 

Rusya’nın aynı zamanda hazır ayçiçek yağlarını da çaldığı hakkında bir görüş de var.

 

Zaporijya bölgesinden yerel çiftçi derneğinin başındaki Valeriya Matviyenko’nun aktardığına göre, işgal altındaki Melitopol’deki üretim tesisinin ayçiçek yağı üretiminde kullanıldığını söylüyor. Bu yağ ardından Kırım üzerinden Rusya’ya gönderiliyor.

 

Hala Melitopol’de bulunan bir kadın da, ekipmanların tesise girip çıktığını gördüğünü söyledi.

 

Melitopol’deki yağ üretim tesisinin sahibi Serhii Zhelev’e durumu sorduğumuzda tesisin çalışmadığını söyledi. Kendisine tesisin işgal edildiğini ve Rus güçleri tarafından çalıştırıldığını görenlerin olduğunu sorduğumuzda ise telefonu kapattı.

 

KAYNAK: BBC TÜRKÇE