Van’da 15 Temmuz darbe girişiminin ardından ilan edilen OHAL kapsamında yaklaşık altı yıldır uygulanan eylem ve etkinlik yasağı, Anayasa Mahkemesi’nden döndü. Mahkeme toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkının ihlal edildiğine karar verdi.
Çaldıran ilçesinde parti kongresine davet için bildiri dağıtan Halkların Demokratik Partisi (HDP) üyesi bir gruba, polis idari para cezası kesti. Bunu üzerine 10 kişi karara Çaldıran Sulh Ceza Hakimliği’nde itiraz etti. Mahkeme itirazı reddedince grup, kararı AYM’ye taşıdı.
Başvuranlar, genel yasak olduğu gerekçesiyle emre aykırı davranıştan idari para cezası uygulanmasının toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkını ihlal ettiğini iddia etti.
Başvuruyu değerlendiren mahkeme iki yıl sonra ihlal kararı verdi. Başvurucuların tazminat talebini kabul etmeyen mahkeme, yeniden yargılanma yapılması için Çaldıran Sulh Ceza Hakimliği’ne yazı gönderilmesine de karar verdi.
Mahkeme kararında, “Başvurucuların adli yardım talebinin kabulüne, başvurucular Suat Çevik, Hosrof Durmuş ve Seracettin Naricican hakkındaki başvuruların süre aşımı nedeniyle kabul edilemez olduğuna, diğer başvurucular yönünden toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna, Anayasa’nın 34. maddesinde güvence altına alınan toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlal edildiğine, kararın bir örneğinin toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere Çaldıran Sulh Ceza Hakimliğine gönderilmesine oybirliğiyle karar verildi” denildi.
“İddialarımız teyit edildi”
Yasakla ilgili iki kez AYM’e başvuran Van Barosu Yönetim Kurulu Üyesi Mahmut Kaçan, kararın iddialarını teyit ettiğini söyledi.
VOA Türkçe’ye konuşan Kaçan, kararın, doğrudan Valilik yasağı ile ilgili değerlendirme yapılmamış olsa da, önemli olduğunu söyledi.
AYM’nin ilk kez valilik yasağı ile ilgili karar verdiğini belirten Kaçan, “Bir siyasi parti üyelerinin, partileri ile ilgili bir duyuruyla ilgili bildiri dağıtmalarına ilişkin bir yasak gerekçe gösterilerek verilen para cezaları, toplantı gösteri yürüyüşü hakkının ihlali olarak değerlendirildi. Benzer davalar, benzer hukuki yollar artırılırsa, en azından idare üzerinde ya da Van Valiliği üzerinde bir hukuki baskı yaratacağı açıktır. Yasağın kendisinin hukuka uygun olup olmadığı ya da hak ihlali yaratıp yaratmadığını doğruda bir değerlendirme yapmıyor. Bu karar bir nevi bizim Valilik yasağının hukuka, mevzuata uygun olmadığı iddiamızı teyit etmiş oluyor” dedi.
“Karar önemli ama eksik”
Daha önce yasağa rağmen yapılan bir basın açıklaması nedeniyle gözaltına alınan Türkiye İnsan Hakları Vakfı Temsilciliği Genel Sekreteri Sevim Çiçek, kararı VOA Türkçe’ye değerlendirdi.
Çiçek kararın önemli ama eksik olduğunu savundu ve valilik yasağı yerine “Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkı”na vurgu yapılmasının çelişki olduğunu ifade etti.
Çiçek, “Bu karar para cezaları ile ilgili olsa bile yine de çok önemli
bir karardır. Biz 2911’den (Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Kanunu) gözaltına alınmıyoruz. Valilik kararı olduğu için etkin ve eylem etkinlikler engelleniyor. Mahkemede ‘Valilik kararına istinaden eylem etkinlik yasağından kaynaklı açıklama yapamazsınız’ diyorlar. Soruşturma ise 2911’den açılır. Van’da herhangi bir sorunla ilgili açıklama yapılamıyor olması insanların fikirlerini özgürce ifade edemiyor olması kabul edilir bir durum mu? Mahkeme kararı önemlidir. Ama Valiliğin kararına değinilmeden karar verilmiş” diye konuştu.
Valilik yasağına ilişkin, AYM’de karar verilmesi için bekleyen bir dava daha bulunuyor.
Yasak kalktı yer sınırlaması geldi
Altı yılı aşkın süren yasak son olarak 12 Haziran’da, 15 gün daha uzatıldı. 27 Haziran itibariyle yasak sona erse de valilik bu kez, kent merkezindeki bazı alanlarda açıklama yapılmasını yasakladı.
Valilikten yapılan açıklamada, yapılacak etkinlikleri 24 saat önce emniyete bildirilmesi gerektiğine dikkat çekilerek şu görüşlere yer verildi:
“Van ili genelinde kamu kurum ve kuruluşları binalarının yakın çevrelerinde, Sanat Sokağı ve Sanat Parkı, Fekiye Teyran Parkı, Musa Anter Parkı, Dabbaoğlu Parkı, Ahmedihani Parkı, Kent Park, VANTSO Parkı, Kurtuluş Parkı, Büyükşehir Parkı ve Kadın Parkı, Sağlık Sokak ve Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi yanında bulunan Millet Bahçesi olarak bilinen alanın basın açıklaması yapılamayacak yerler olarak belirlenmiştir. Bu yerler dışında düzenlenecek olan basın açıklaması, oturma eylemi ve anket yapılması, çadır ve stant kurulması, açılması, imza kampanyası düzenlenmesi, bildiri, broşür ve el ilanı dağıtılması gibi etkinlikler ile ilgili olarak da gerekli güvenlik tedbirlerinin etkin şekilde alınabilmesi ve oluşabilecek muhtemel çakışmaların önüne geçilebilmesi adına, en az 24 saat öncesinden Mülki Amirliğe bildirimde bulunulması kararlaştırılmıştır.”
Yeni yasaklar ne anlama geliyor?
Avukat Kaçan, etkinliklerle ilgili yeni kararının da toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkını anlamsızlaştırdığına dikkat çekti; “Kamuoyuna bir basın açıklamasını yapıyorsunuz, size öyle bir yer gösteriyor ki insanlar orada yürümüyor. O da dolaylı bir yasaktır. Protesto kentin merkezi yerlerinde, insanların göreceği, toplandığı yerlerde anlamlı olur yoksa gidip dağın başında basın açıklaması yapmanın bir anlamı yok. Mekan yasakları da bu hakkın kullanımını etkisizleştirmeye yönelik olarak işlev görüyor” ifadelerini kullandı.
Çiçek de yasağın kalkmasının bir anlam ifade etmediğine vurgu yaparak, “Valinin yeni kararı da bir şekilde yeni bir engellemedir. Kentteki neredeyse bütün açıklama alanları yasaklandı. Ancak binanız varsa, kendi binanızın önünde açıklama yapmaya izin veriliyor. Bu kentte açıklama yapılabilecek neredeyse bütün yerler yasaklanmış durumda. Nerede yapılacak, açıklama yeri neden yasaklanır?” dedi.