Enflasyon zammı hissedilir mi?

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Haziran ayına ilişkin enflasyon verilerini açıkladı. Buna göre Haziran ayında aylık enflasyon yüzde 4,95 olurken yıllık enflasyon ise yüzde 78,62’e çıkarak son 24 yılın zirvesini gördü.

Türkiye’de enflasyon özelikle faiz indirimlerinin hızlandığı 2021’in Eylül ayından sonra tırmanışa geçmiş ve bu yükselişini aydan aya devam ettirmişti. O dönem yüzde 19,58 olan yıllık enflasyon Haziran’da yüzde 80’e kadar ulaşmış oldu.

Aynı dönemde dolar ise Türk Lirası karşısında 8,30 seviyelerinden 16,70 seviyelerine geldi. Yani vatandaşın alım gücü ciddi bir erimeye uğradı.

Alım gücündeki düşüşün önüne geçebilmek için henüz yılın başında yaklaşık yüzde 50 zam gören asgari ücrete Cuma günü yüzde 30’luk yeni bir zam yapılmış ve asgari ücret 5 bin 500 liraya çıkartılmıştı. Ancak memur ve emekli yıl başında aldıkları zammın üzerine ne kadarlık bir zam ekleneceğini bilmiyordu.

Haziran ayı enflasyonu ise diğer aylardan farklı olarak milyonlarca çalışan ve emekli için de zam oranının belli olması demek. Yılın ilk 6 ayında oluşacak enflasyon oranı memur ve emeklilerin yılın ikinci yarısında alacakları yeni maaşları da belirliyor.

TÜİK’in açıkladığı verilere göre bu oran, yani 6 aylık tüketici enflasyonu yüzde 42,35 oldu.

Memur ve emekli maaşlarına yapılan zam

Buna göre SGK ve Bağ-Kur emeklileri Temmuz ayında yüzde 42,35 zam görecek. 2000 öncesi SSK emeklilerinde 3 bin 293 lira olan en düşük emekli aylığı ise 4 bin 687 lira olacak. Onun dışındaki tüm gruplarda daha önce alt sınır 3 bin 500 liraya çıkarılmıştı.

Memur ve emeklilerinin yılın ikinci yarısında maaşları ise yüzde 41,85 oranında artacak.

En düşük memur emeklisi maaşı 4 bin 289 liradan 6 bin 77 liraya çıkacak.

En düşük memur aylığı 9 bin 105 lira

Ayrıca bu zam oranına göre aylık ortalama 7 bin lira alan bir öğretmen 10 bin lira, 8 bin 668 lira alan bir öğretmen 12 bin 276 lira, 9 bin 706 lira alan bir polis memuru 13 bin 747 lira, 11 bin 440 lira alan bir mühendis ise 16 bin 205 lira yeni maaş alacak. En düşük memur aylığı da aile yardımı dahil 9 bin 105 lira oldu.

ENAG’a göre daha fazla olmalıydı

Bir grup akademisyen tarafından oluşturulan Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) da yıllık enflasyonu haziran ayı için yüzde 177,55 açıkladı. ENAG, Haziran’da aylık enflasyonu yüzde 8,31 hesaplarken 6 aylık enflasyonu ise yüzde 71,44 olarak açıkladı.

Yani maaş artışlarında kullanılacak olan 6 aylık enflasyonda TÜİK ile ENAG arasında yaklaşık yüzde 30’luk bir fark oluştu.

Pek çok kesim de işçi, memur ve emekli maaşlarında yapılacak zammın düşük tutulması için TÜİK’in hesaplamayı düşük açıkladığını iddia ediyordu.

Bugün Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu da, “ENAG yıllık yüzde 176 enflasyon açıkladı. TÜİK yüzde 79. Pazar, market ortada. TÜİK’in bu yalanı, emeklinin, memurun cebinden çalmak demektir. Erdoğan için suç işlemeyi bırakın, sorumlusu siz olacaksınız” şeklinde bir paylaşım yaptı.

“TÜİK bir patron gibi”

TÜİK enflasyonu ve maaşlara olan etkisi konusunda diğer bir açıklama da Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu’ndan (DİSK) geldi. DİSK Başkanı Arzu Çerkezoğlu, TÜİK önünde önünde yaptığı konuşmada şu ifadeleri kullandı:

“Bugün buradayız çünkü bugün milyonlarca işçi, memur ve emeklinin zam oranı belli oluyor. Milyonlarca vatandaşın cebine girecek para, mutfağına girecek ekmek adeta TÜİK tarafından belirleniyor. TÜİK ülkemizde adeta bir patron gibi. Bütün emek gelirleri onun açıkladığı orana göre belirleniyor. O nedenle enflasyonun eksik ölçülmesi, hatalı ölçülmesi emekçilerin hakkının gasp edilmesi demektir. TÜİK enflasyonu düşük açıklayarak işçinin, memurun, emeklinin ekmeği ile oynuyor. Emeklinin, dar gelirlinin enflasyonu TÜİK’in açıkladığı enflasyondan çok yüksek. Bunu biliyoruz ve bu asla kabul edilemez. TÜİK’i şeffaf olmaya davet ediyoruz.”

Vatandaşın hissettiği gruplarda yüksek

TÜİK verilerine göre de vatandaşın en fazla hissettiği alanlarda oldukça yüksek enflasyon var.

Buna göre ulaştırma grubunda yıllık enflasyon yüzde 123,37, gıda ve alkolsüz içeceklerde yüzde 93,93, ev eşyasında yüzde 81,14, lokanta ve otellerde ise yüzde 79,55 oldu. Bu durum ise maaş artışlarının daha da yükselmesi beklenen enflasyon karşısındaki etkisini azaltıyor.

Ayrıca hizmet enflasyonu diğer gruplardan daha kalıcı ve yapışkan olma özelliği ile ayrışıyor. Bu noktada ulaştırma ve ev eşyası gibi kalemlerde zaman zaman enflasyon daha güçlü düşse de lokanta ve otel gibi hizmet sektörünü kapsayan alanlarda yükselen enflasyon kolay kolay düşürülemiyor.

İşte bu kalemlerde enflasyonun aylardır hızla yükselmesi ve önümüzdeki dönemde de benzer bir grafik izleyeceğine dair beklentiler hem yapılan ücret artışlarının hem de yapılması planlanan artışların etkisini azaltıyor.

Dolar karşısında eridi

Yükselen enflasyon ve Türk Lirası’ndaki değer kaybı özellikle asgari ücretin dolar karşısındaki eriyişine çare olamıyor. 2016’da 1300 lira olan asgari ücret 442 dolara denk geliyordu. 2017’de 1404 lira olan asgari ücret ile 396 dolar alınabilirken, 2018’de 1603 lira olan asgari ücret ile 425 dolar, 2019’da 2020 lira olan asgari ücretle 378 dolar, 2020’de 2 bin 324 lira alan asgari ücretle 390 dolar, 2021’de 2 bin 825 dolar olan asgari ücretle 383 dolar ve 2022’de 5 bin 500 liraya yükseltilen asgari ücretle 328 dolar alınabiliyor.

Son asgari ücret zammından önce 4 bin 245 lira alan bir çalışanın maaşı yaklaşık 260 dolara denk geliyordu.

Enflasyonda hangi grup etkili oldu?

Ayrıca enflasyonda dolayısıyla da alım gücündeki düşüşte en fazla etki kamu tarafından yapılan zamlarda görüldü. Buna göre içki ve sigaradaki vergi artışları ile elektrik, doğalgaz, çay, şeker ve sütteki zamlar Haziran enflasyonunu belirledi.

Haziran ayında ulaştırma enflasyona 1,88 puan, gıda ve içecekler, 0,57 puan, alkollü içecekler ve tütün 0,12 puan, konut 1,17 puan, lokanta ve oteller 0,39 puan ve ev eşyaları da 0,35 puan etki yaptı.

Ayrıca Haziran ayı zam şampiyonlarına bakıldığında çay yüzde 19,49, süt yüzde 15,22, meyve ve sebze suları yüzde 13,13, peynir ise 12,41 ile listede üst sıralarda bulunuyor. Bu da tüketicilerin özellikle gıda enflasyonundan oldukça fazla etkilendiğini gösteriyor.

Daha önce yapılan açıklamalarda tarla üretiminin hızlanması ile gıda gruplarında ciddi bir ucuzlamanın kendini göstereceği belirtiliyordu. Sebze ve meyvede bu durum kısmen gerçekleşse de diğer ürünlerde pahalılık hâlâ devam ediyor.

Tüm bunlar değerlendirildiğinde maaş zamları özellikle son 6 aylık enflasyon için ciddi derecede telafi edici bir unsur olarak görünse de sürekli artan enflasyon karşısında sabit gelirli vatandaşlar önümüzdeki aylarda yeni zamlar talep etmek zorunda kalabilir.

ÜFE durdurulamıyor

Bu süreçte yıllık üretici enflasyonu da yüzde 138,31’i gördü. Üretici enflasyonu geçtiğimiz yılın Haziran ayında yüzde 42,89, Ocak 2022’de ise yüzde 93,53’tü.

Ayrıca üretici fiyatlarının tüketici fiyatlarını neredeyse ikiye katlaması ise çalışan kesimin emeğinin karşılığını tam olarak alamadığını gösteriyor.

Kira artış oranı yüzde 44,5 olacaktı

Son aylarda satılık ev ve kiralık ev ücretleri durdurulamayan bir artış grafiği izliyor. Özellikle kiracılar bu durum karşısında ciddi zorluklar çekiyor. Son 12 aylık enflasyonun ortalaması daha önceki aylarda kira artış oranı olarak uygulanırken yeni bir düzenleme ile bu artış oranı 1 yıl boyunca yüzde 25’te sabitlenmişti. Ancak bu sabit oran sadece konutlarda geçerli olacak. Temmuz’dan itibaren kira yenileme dönemi gelmiş işyerlerinde yüzde 44,54’lük kira artış oranı uygulanacak. Konutlarda ise bu artış 1 yıl boyunca yüzde 25 olarak devam edecek.

G20 ülkeleri arasında en yüksek enflasyon Türkiye’de

Son açıklanan verilerle birlikte Türkiye G20 ülkeleri arasında yüzde 78,6’lık enflasyonla zirvede bulunuyor. Türkiye’yi yüzde 58,8 ile Arjantin, yüzde 17,1 ile Rusya, yüzde 11,73 ile Brezilya, yüzde 9,1 ile İngiltere, yüzde 8,6 ile ABD, yüzde 8 ile İtalya, yüzde 7,7 ile Kanada, yüzde 7,65 ile Meksika ve yüzde 7,6 ile Almanya takip ediyor.