Sosyal medya ve internette “yalan haberle mücadele” gerekçesiyle hazırlanan ve kamuoyunda “dezenformasyon yasası” olarak adlandırılan yasa teklifi, AKP ve MHP milletvekillerinin imzasıyla TBMM Başkanlığı’na sunuldu.
Yasa teklifi ile Türk Ceza Yasası’na ‘halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçu eklenerek, “endişe, korku veya panik yaratma, ülkenin iç ve dış güvenliğini kamu düzenini ve kamu barışını bozmaya” yönelik yayın yapanların 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılması öngörülüyor.
Yasa teklifi ile internet haber siteleri de Basın Yasası kapsamında “süreli yayın” olarak tanımlanıyor ve çalışanlarının basın kartı almalarının yolu açılıyor.
MHP Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız ve AKP Kahramanmaraş Milletvekili Ahmet Özdemir’in ilk imzacıları olduğu yasa teklifinde, aylardır çalışmayı yürüten AKP Grup Başkanvekili Mahir Ünal’ın imzasının yer almaması dikkat çekti. Yasa teklifi ile sosyal medya, internet medyası, basın kartı alma koşullarına ilişkin yeni yükümlülükler getiriyor.
Yasa teklifi ile getirilen bazı önemli düzenlemeler şöyle:
İnternet haber siteleri de diğer süreli yayınlar gibi Basın Yasası kapsamına alarak, editoryal işlerde çalışanların basın kartı almasının yolu açılıyor. Ayrıca, haber siteleri de, diğer yayın organları gibi Basın İlan Kurumu’ndan resmi ilan alabilecek.
Haber siteleri faaliyet gösterdiği işyeri adresi, ticari ünvanı, elektronik posta adresi, elektronik tebligat adresi, iletişim bilgileri ile yer sağlayıcısının adını, kendi sitelerinden ilan etmek zorunda olacak. Ayrıca bir içeriğin ilk kez sunulmaya başlandığı tarih ile sonraki güncelleme tarihleri, her erişildiğinde değişmeyecek şekilde içeriğin üzerinde belirtilecek.
Haber siteleri de faaliyet alanlarına ilişkin beyanname vermek zorunda ve bu beyannamede elektronik tebligat adresleri de yer alacak. Haber sitelerinin de süreli yayın kapsamına alınması nedeniyle, “yargının iş yükünün artacağı” gerekçesiyle, beyannamenin Cumhuriyet savcılıkları yerine Basın İlan Kurumu’na verilmesi öngörülüyor. Beyanname yükümlülüğünü yerine getiremeyen veya görülen eksiklikleri 2 hafta içinde düzeltmeyen haber sitesi, “süreli yayın” hakkını kazanamayacak.
İnternet haber siteleri yayınladıkları içerikleri doğruluğu, bütünlüğü ve erişilebilirliği sağlanmış şekilde 2 yıl süreyle korumak zorunda ve gerektiğinde talep eden yetkili mercilere teslim etmek zorunda olacak.
Haber siteleri düzeltme ve cevap istemini, en geç bir gün içinde aynı puntolarla ve aynı şekilde yayımlamak zorunda olacak, yayın hakkına verilen erişimin engellenmesi veya içeriğin çıkarılması kararının uygulanması durumunda da düzeltme ve cevap hakkı 1 hafta süreyle ana sayfadan yayımlanacak.
Basın kartı başvuruları Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’na yapılacak. Gazete, televizyon, internet haber siteleri, Türkiye’ye yönelik faaliyet gösteren yabancı medya kuruluşlarının çalışanlarının yanı sıra, medya alanında faaliyet gösteren sendikalar, kamu yararına faaliyette bulunduğu Cumhurbaşkanı kararıyla saptanan dernek ve vakıf yöneticilerine de basın kartı verilebilecek.
Kasten işlenen bir suçtan dolayı 5 ve daha fazla süreyle hapis cezası alanlar ile hırsızlık güveni kötüye kullanma iftira, rüşvet, kaçakçılık, ihaleye fesat karıştırma ve diğer yüz kızartıcı suçlar ile “kamu barışına karşı suçlar”, anayasal düzene ve bu düzenine karşı, milli savunmaya karşı, devlet sırlarına karşı ve casusluk suçlarından hüküm giyenlere basın kartı verilmeyecek. Ayrıca terör suçları ile medya dışında ticari faaliyette bulunanlara da basın kartı verilmeyecek. Basın kartı yeterliliği taşımadığı saptananların veya belirtilen suçlardan hüküm giyenlerin basın kartları iptal edilecek.
Ayrıca “basın ahlak esaslarına aykırı davranışlarda bulunulması” da kartın iptal nedeni olacak.
Yanıltıcı bilgi yayana 1-3 yıl arası ceza, suçun örgütlü olması ceza artırıcı neden
Türk Ceza Yasası’na “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçu ekleniyor ve “halk arasında, endişe, koru veya panik yaratma saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bilgiyi kamu barışını bozmaya elverişli şekilde alenen yayan kimsenin 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılması” öngörülüyor.
Suçun, failin gerçek kimliğini gizleyerek veya bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, verilen cezalar yarı oranına kadar artırılabilecek.
İnternet ortamında yapılan yayınların düzenlenmesine dair 5651 sayılı kanunun “Gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi” maddesinin ek yapılıyor. Buna göre Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanı’na katalog suçlarla daha etkin mücadele edilmesi gerekçesiyle, internet ortamında yer alan yayınlarla ilgili “yurt içi, yurt dışı” ayrımı olmaksızın 4 saat içinde içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi verme yetkisi tanınıyor.
Temsilci Türk vatandaşı olacak
29 Temmuz 2020’de yasalaşan “sosyal ağ sağlayıcıları”na yükümlülükler getiren yasada öngörülen bazı düzenlemelerin kapsamı genişletiliyor. Buna göre YouTube, Twitter gibi sosyal ağ sağlayıcılarının Türkiye temsilcisinin gerçek kişi olması halinde, Türkiye’de yerleşik ve Türk vatandaşı olması zorunluluğu getiriliyor. Sosyal ağ sağlayıcıların kuruma sundukları raporlar, başlıklar etiketleri, öne çıkarılan veya erişimi azaltılan içeriklere ilişkin algoritmalarına, reklam, şeffaflık politikalarına ilişkin bilgileri de içerecek.
Sosyal ağ sağlayıcılar, kullanıcılara öneri sunarken hangi parametreleri kullandığına, internet sitesinde anlaşılır ve kolaylıkla erişilir şekilde yer vermekle yükümlü olacak. Ayrıca, reklamlara ilişkin içerik, reklam veren, reklam süresi, hedef kitlesi, ulaşılan kişi veya grup sayısı gibi bilgilerin yer aldığı bir reklam kütüphanesi oluşturarak, bunu internet sitesi üzerinden yayımlayacak.
Sosyal medya siteleri, çocukların cinsel istismarı, devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozma, anayasal düzene karşı suçlar ile devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarına konu internet içeriklerini oluşturan veya yayan faillere ulaşmak için gerekli bilgileri soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı, kovuşturma aşamasında yargılamanın yürütüldüğü mahkemeye talep edilmesi halinde Türkiye’deki temsilcisi aracılığıyla verecek. Bu bilgilerin verilmemesi durumunda, Cumhuriyet savcısı, yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcının internet trafiği bant genişliğinin yüzde 90 oranında daraltılması talebiyle Ankara Sulh Ceza Hakimliği’ne başvurabilecek.
Sosyal ağ sağlayıcıları, çocuklara özgü ayrıştırılmış hizmet sunma konusunda gerekli önlemleri almakla yükümlü olacak. İçeriğin veya erişimin engellenmesi kararının yerine getirilmemesi halinde reklam yasağı uygulanacak.
Yasanın yürürlüğe girdiği tarihten önce temsilci belirlemeyen sosyal ağ sağlayıcı, 6 ay içinde bu yükümlülüğü yerine getirmek zorunda olacak.
Teklifte, “şebekeler üstü hizmet ve şebekeler üstü hizmet sağlayıcı”lar tanımlanarak, yükümlülükleri belirleniyor.
Buna göre, “internet erişimine sahip abone ve kullanıcılara, internet hizmetinden bağımsız olarak kamuya açık bir yazılım vasıtası ile sunulan sesli, yazılı görsel iletişim kapsamındaki kişiler arası elektronik haberleşme hizmeti” şebekeler üstü hizmet olarak tanımlanıyor. Bu hizmeti sağlayanlara Türkiye’de kurdukları şirket faaliyet gösterme zorunluluğu getiriliyor.. Şebekeler üstü hizmet sağlayıcılar, Türkiye’deki aktif bireysel ve kurumsal kullanıcı sayısı, sesli arama sayısı ve süresi, görüntülü görüşme sayısı ve süresi anlık mesaj sayısı ve kurumun belirleyeceği diğer bilgileri Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na bildirmekle yükümlü olacak.
Yükümlülüklerini yerine getirmeyenlere 1 milyon liradan 30 milyon liraya kadar para cezası verilecek.
KAYNAK: BBC TÜRKÇE – AYŞE SAYIN
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***