İstanbul’da 2012’de 400 gramı 1,5 liradan satılan ramazan pidesi bugün 330 gram ve 6 lira. Marketlerin ramazanda satışa sunduğu erzak kolilerinin içeriğinde çok değişiklik yok ancak fiyatlar çok fahiş miktarda arttı.
Kırmızı etin kilogramının 120 liraya, mercimek ve kuru fasulyenin 20 ila 30 liraya, ayçiçek yağının litresinin 40-45 liraya ulaştığı bir hayat pahalılığı ile başladı ramazan.
Şubatta yüzde 54,4 ile son 20 yılın en yüksek seviyesine ulaşan enflasyon için bir kesim, “hasat sezonunun başlamasıyla bir miktar gevşer” derken, diğer bir kesim Ukrayna-Rusya savaşının da etkisiyle yüzde 60’ı bulacağını söylüyor.
Tüketici, maliyetlerin artmasıyla yaptığı alışverişi azaltarak mücadele etmeye çalışırken, üreticiler ise ürünlerin boyutu ya da gramajında küçülmeyi tercih edebiliyor.
Yalnızca oruç tutulan ayda çıkan ramazan pidesi gibi.
10 yıl önce 400 grama ve 1,5 liraya satılan ramazan pidesinin fiyatı bugün pek çok ilde 300 grama kadar gerilemiş, fiyatı da 5 liranın üzerine çıkmış durumda.
Un fiyatları ikiye katlandı
Bu artıştaki en önemli neden maliyetlerdeki yükseliş.
Özellikle “dünyanın ekmek sepeti” olarak da bilinen iki ülke Rusya ve Ukrayna arasında savaşın başlamasıyla buğday fiyatları çuval başına (50 kilogram) 24-25 dolara yükselerek 14 yılın zirvesini görmüştü. Daha sonra 10 dolar seviyelerine geriledi
Türkiye Fırıncılar Federasyonu Başkanı Halil İbrahim Balcı, 8 Mart’ta yaptığı açıklamada Toprak Mahsulleri Ofisi’nin de (TMO) desteğiyle hasat dönemine kadar piyasada ekmeklik buğday konusunda sıkıntı yaşanmayacağını söylemişti.
İstanbul Fırıncılar Odası Başkanı Erdoğan Çetin ise 15 Mart’ta açıkladığı pide fiyatlarının ardından, “Devlet destekli un (çuvalı) 220 lira, piyasa fiyatı 450 lira. Yüzde 100 zamlı. İki katı yani. Eğer Toprak Mahsulleri Ofisi desteklemeye devam ederse pidede belirlenen bu fiyatlar kurtarır. Devam etmezse kurtarmaz” ifadelerini kullanmıştı.
Kendilerine undaki desteğin mayısa, yani yeni hasada kadar devam edeceğinin söylendiğini belirten Çetin, “Ancak meslektaşlarımız sürekli bizi arıyorlar. Devlet destekli un alamıyoruz, değirmenler bize un vermiyorlar diye söylüyorlar son 15 gündür” demişti.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre buğday ununun kilogram fiyatı şubat ayında 9 lirayı aştı. Ancak marketlerde bu ürünü en az 15 liraya buluyorsunuz.
Yine TÜİK’e göre Şubat 2012’de ortalama 1 lira 90 kuruştan verilen buğday unu, 2021’in aynı ayında 5 lira 17 kuruş oldu. Yani bir senelik artış yüzde 77, 10 senelik yükseliş ise yüzde 380.
İstanbul’da ramazan pidesi 70 gram azaldı, 4,5 lira pahalılaştı
2011’den bu yana sade ramazan pidesi fiyatlarına baktığımızda şöyle bir tablo karşımıza çıkıyor:
İstanbul’dan 2008’den itibaren 400 grama satılan pidenin gramajı ilk kez 2013’te düşürüldü.
2011 ve 2012’de 400 gramı 1,5 lira olan sade pidenin kilogramı 3 lira 75 kuruşa denk geliyordu.
2018’de ağırlık 275 grama kadar düşürülüp, fiyat 2 liraya çekildi. O dönem ise pidenin kilogramı 7 lirayı aşıyordu.
Bugün gelinen noktada ise İstanbul’da 330 gramlık ramazan pidesi, 6 lira. Kilogram fiyatı ise 18 TL.
Yani kilogram üzerinden hesap yapılırsa İstanbul’un ramazan pidesi, 10 yılda yüzde 380 yükseldi.
Benzer durumlar diğer iki büyük şehir Ankara ve İzmir’de de geçerli.
Ankara’da son birkaç yıldır düşük gramajda seyreden pide, İzmir’de ise bir yılda iki katına çıktı ve ilk kez 6 lira oldu.
Pidesinin kilosunu 2012 yılında 3 lira 33 kuruştan alan Ankaralı, şimdi 10 lira ödemek zorunda.
10 yıl önce bir kilogram pideye 3 lira 33 kuruş ödeyen İzmirli için ise bugünkü fiyat, yüzde 414 artışla 17 liranın üzerinde.
Ramazan kolilerinin içeriği değişmiyor, fiyatları yüzde 260 artıyor
Gelelim ramazanda en çok satılan diğer bir ürüne: Gıda kolisi.
Bugün büyük zincir süpermarketlerden, ucuzluk marketlerine kadar pek çok alışveriş noktasında ramazan kolileri birden fazla çeşitte satılıyor.
En temel gıdaların yer aldığı koliler daha ucuzken, hem gıda ağırlıklarının daha fazla olduğu, hem de “çikolata” gibi “lüks” sayılan ilave ürünlerin olduğu paketler, “süper ramazan paketi”, “maxi ramazan paketi”, “lüks ramazan kolisi” gibi isimlerle satışa sunuluyor.
Biz aşağıdaki araştırmada seçilen üç markette satışa sunulan, en ucuz ramazan paketlerini karşılaştıracağız. (A101 ve BİM son yıllarda hediye kartı uygulamasına gittiği için bu iki ucuzluk marketi hesaplamaya katılmadı)
Yukarıdaki tabloyu incelemeye Migros’la başlayalım.
2017’de Migros’un 27 lira 90 kuruş olan “bereket kolisi”nde pirinç (1 kg), bulgur (1 kg), un (1 kg), çay (500 g), küp şeker (750 g), tuz (750 g), ayçiçek yağı (1 litre), hazır çorba, makarna (500 g), salça (830 g), toz tatlı (85 gram), soğuk çay (1 litre) ve gazlı içecek (1 litre) bulunuyordu.
2022 bereket kolisi ise son yıllarda da olduğu gibi yine 13 ürün içeriyor ve bu 13 ürün içerisinde de esasında büyük değişiklikler yok.
2017’ye kıyasla 2022’de bulgur ile soğuk çay çıkartılmış, 500 gram daha makarna, tavuk bulyon eklenmiş, toz tatlının gramajı da 15 gram daha artırılmış durumda.
Yani Migros’un en ucuz ramazan kolisi, beş yılda yüzde 260 pahalılaştı.
Carrefour’daki artış yüzde 270’i buldu
Carrefour’a gelirsek de 2017’de yaklaşık 30 liraya satılan “klasik paket”te, ayçiçek yağı (1 litre), pirinç (1 kg), kırmızı mercimek (1 kg), bulgur (1 kg), un (1 kg), çay (500 g), salça (830 g), 500’er gramdan 2 paket makarna, hazır çorba, tavuk bulyon, 750 gram tuz, birer litreden iki farklı gazlı içecek bulunuyordu.
Fiyatı yüzde 270 artan 2022 yılı paketinde ise ilave 1 kilogram toz şeker, toz tatlı ile iki yerine bir paket makarna bulunuyor.
Türk kahvesi, bisküvi, reçel çıkartıldı
Ucuzluk marketi ŞOK, Migros ve Carrefour’a göre daha yüksek fiyatlı görünüyor ancak ramazan erzak paketinin içeriği daha fazla.
İçeriğinde kırmızı mercimek, bulgur, pirinç, ayçiçek yağı, domates salçası, zeytin, küp şeker, Türk kahvesi, iki paket hazır çorba, bisküvi, tuz, puding, çay, un, irmik, gazlı içecek, çilek reçeli olan paket, 2017’de 44 lira 90 kuruştu.
Bugün yüzde 155 artarak 114 lira 90 kuruş olan pakette ise Türk kahvesi, bisküvi, irmik, gazlı içecek, çilek reçeli yok. İlave olarak toz şeker ve bir paket makarna var.
KAYNAK: INDEPENDENT TÜRKÇE – GÖKÇEN TUNCER
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***