İktidardan emekli ikramiyelerine zam çıkmadı. Ancak kamu kaynaklarının nereye aktarılacağının iktidarın tercihi olduğunu belirten iktisatçılar, “Kaynaklar verimsiz projelere gidiyor” dedi.
Prof. Dr. Aziz Çelik’e göre asgari ücretin prim desteğiyle hiçbir zam yapılmadan 5 bin lira olabilmesi mümkün. Çelik, kur korumalı mevduatın sadece martta getirdiği yükün emeklilere ayrılması durumunda ikramiyenin 2 bin lira olacağını söyledi.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, bayram ikramiyeleriyle ilgili artışın gündemde olmadığını söylemişti. Bilgin “1100 lira olarak 28 veya 29 Nisan’da ödenecek. İki bayramda bunun maliyeti 25 milyar lira. Bu konu her zaman değerlendirilebilir ama ben şu an mevcut durumu söylüyorum” demişti. Bilgin, farklı açıklamalar gelse de asgari ücrete düzenleme konusunu da ‘gerçekçi’ bulmamıştı.
Ancak enflasyonun rekor kırdığı bir ortamda bu miktar yetersiz kalıyor. Peki iktidar gerçekten artış için kaynak bulamaz mı?
İktidarı ‘yandaş’ şirketlere destek vermekle suçlayan CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, Erdoğan’a seslenerek “Beşli çeteye verdiğinin binde birini emekliye vereceksin” demişti.
‘İktidarın tercihi verimsiz projelerden yana’
İktisatçılar kamu özel işbirliği projelerine verilen garantilere dikkat çekiyor. Buna göre kamu kaynaklarının nereye aktarılacağı bir tercih meselesi. İktidarın bu noktadaki tercihiyse ‘verimsiz’ projelerden yana.
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’na (TEPAV) göre hükümet, havalimanı projelerine 7,3 milyar, otoyol ve köprü projelerine 32,1 milyar, şehir hastanelerine 78,2 milyar, Akkuyu Nükleer Santrali içinse 35 milyar dolarlık gelir garantisi sağladı. Kamu özel işbirliği projelerine verilen gelir garantilerinin bütçeye toplam yükü yaklaşık 153 milyar dolar.
DW Türkçe’den Pelin Ünker’e konuşan Devlet Planlama Teşkilatı eski uzmanı Prof. Dr. Uğur Emek, “Önceliklendirme çok önemli. Birincisi, verimsiz projeye para aktarıyorsanız, öncelikle verimsiz olduğu için kötü bir projeye para aktarmış olursunuz. İkincisi de daha iyi bir projeden vazgeçmiş olursunuz. İki tane kötülük var burada” dedi.
Çelik: Devlet bütçeden kaynak aktarabilir
Çalışma ekonomisi uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik de bütçeden sermaye destekleri için ayrılabilen kaynakların, emekliler için ya da asgari ücretin üstündeki prim yükünü azaltmak için kullanılabileceğine dikkat çekti.
Çelik’e göre devlet, emekli aylık ve gelirlerinin artırılması için Sosyal Güvenlik Kurumu’na bütçeden kaynak aktarabilir. Sosyal Güvenlik Kurumu da emeklilere daha iyi bir aylık ve bayram ikramiyesi ödeyebilir.
Sosyal güvenlik prim ödemelerinde işverenlerin yüzde 5’lik payının devlet tarafından karşılandığını belirten Çelik, son 10 yılda bütçeden işverenlere aktarılan sigorta primi desteğinin 174 milyar lirayı bulduğunu söyledi. Sadece 2021’de aktarılan 25 milyar TL’nin bütçenin yaklaşık yüzde 2’sine karşılık geldiğine dikkat çekti.
“İşverene nasıl prim desteği sağlanıyorsa asgari ücretli üzerindeki sigorta primi yükü de Hazine tarafından ya da bütçeden karşılanabilir” diyen Çelik’e göre bu şekilde 4 bin 250 lira için olan asgari ücretin hiçbir zam yapılmadan 5 bin lira olabilmesi mümkün.
‘Bayram ikramiyesi 2 bin lira olabilirdi’
Son dönemin önde gelen tartışma konularından biri de kur korumalı mevduatlar. Düzenlemeye göre şirketler ve kurumlar, döviz ya da altın hesaplarını, kur üzerinden Türk Lirası mevduatlara çevirebiliyor. TL’nin dövize karşı düşüşünün banka faiz oranlarını aşması durumundaysa bu kurum ve şirketlerin uğradığı zararlar telafi ediliyor. Ancak düzenleme yüksek gelir grubuna servet transferi yapıldığı yönünde eleştiriliyor.
Aziz Çelik, kur korumalı mevduat hesapları için bütçeden sadece martta 11,7 milyar liralık kaynak aktarıldığını hatırlattı.
Türkiye’de 13,6 milyon emekli bulunduğunu belirten Çelik, “11,7 milyar lira bayram ikramiyesine aktarılsaydı, emekliye 856 lira daha ödenebilecek ve bayram ikramiyesi 1956 liraya ulaşacaktı” dedi.
‘Kaynak başka yerde kullanılıyor’
Aziz Çelik’e göre, kur garantili mevduat sahipleri, araç garantili köprüler, yollar ve hasta garantili hastanelere verilen destekler ciddi bir yük oluşturmalarının yanı sıra bütçede kaynak olduğunun da bir işareti: “Yani kaynak var mı? Evet, kaynak var ama kaynak başka yerlere kullanılıyor.”
İktisatçılara göre, iktidarın bütçe planlamasındaki tercihleri nedeniyle, geniş halk kesimlerinden alınan vergilerle elde edilen kamu kaynakları, sermaye ve yüksek gelir gruplarına aktarılıyor.
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***