Önce İngiltere, ardından Danimarka, İrlanda, Hollanda ve İspanya, son olarak da Amerika ve İsrail’den bildirilen çocuklarda “gizemli hepatit” vakaları, yeni bir küresel salgın mı geliyor endişelerine neden olurken, Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC) ile Dünya Sağlık Örgütü (WHO) peş peşe açıklamalar yayınladı. İngiltere’de 8 çocuğa, “nedeni açıklanamayan akut hepatit nedeniyle” karaciğer nakli yapılmak zorunda kalındı. İlgili kurumlardan yapılan açıklamalarda, sarılık, ishal, kusma ve karın ağrısı şikâyetleri ile hastaneye kaldırılan çocuklarda tespit edilen hepatitlerin kesin nedeninin henüz bilinmediği, ancak geçirilmiş Kovid-19 enfeksiyonu etkisi olabileceği yönünde de araştırmaların sürdürüldüğü kaydedildi. ECDC’nin açıklamasında, akut hepatit tespit edilen çocuklardaki yüksek karaciğer enzimi değerlerine dikkat çekildi, Kovid-19 aşılarıyla ilgili bir bağlantı tespit edilemediği, tüm vakalarda Hepatit A, B, C, D ve E tipi virüs etkenlerine de rastlanmadığı belirtildi. Ancak İskoçya’dan bildirilen 13 vakadan 3’ünde Kovid-19 pozitifliği, ikisinde ise son 3 ay içinde geçirilmiş Kovid-19 enfeksiyonu saptandığı açıklandı. 5’inde ise mevsimsel salgına neden olan adenovirüs pozitifliğine dikkat çekildi.
‘SARILIK BELİRTİSİNDE KOVİD GEÇMİŞİ DE ARAŞTIRILMALI’
Virüslerin neden olabildiği hepatitler hakkında bilgi veren Sağlık Bilimleri Üniversitesi Prof. Dr. İlhan Varank Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Uzmanı Doç. Dr. Esra Polat, ishal, kusma, sarılık belirtileri olan ve karaciğer enzimlerinde yükseklik saptanan çocuk hastalarda, Covid geçmişinin de araştırılması gerektiğini söyledi. Doç. Dr. Polat, hem Covid’in kendisinin hem de bu aylarda çocuklarda oldukça sık görülen diğer viral enfeksiyonların kalıcı karaciğer hasarına yol açmadan tedavi edilebilmesi için ailelerin belirtilere karşı uyanık olması ve özellikle sarılık belirtileri görüldüğü taktirde mutlaka doktora başvurması gerektiğini kaydetti. Doç. Dr. Polat, “İngiltere’de son zamanlarda nedeni belirlenmeyen, özellikle sarılık belirtisiyle başvuran hepatit vakalarında artış görülmüş. Nedeni bilinmeyen bu vakalar İngiltere’de korkutucu hale geldi ve buna yönelik de araştırmalara devam ediliyor. Ancak henüz etkeni bilmiyorlar. Hepimizin bildiği gibi aslında sarılığa, daha doğrusu karaciğer iltihabına neden olabilecek bir sürü etken var. Viral enfeksiyonlar da bunların başında geliyor” dedi.
‘VİRÜS ENFEKSİYONLARI KARACİĞER NAKLİNE KADAR GÖTÜREBİLİR’
Doç. Dr. Polat, viral enfeksyonlarda hepatit virüsleri dışında, yani spesifik karaciğere etkisi olan virüsler haricinde, çok sayıda virüsün de karaciğer tutulumu yaparak basit karaciğer enfeksiyonundan (basit hepatitten) ileri evre kronik hepatite kadar gidebilen, hatta organ yetmezliğine neden olup karaciğer nakline kadar götürebilen bir sürece neden olabildiğini kaydederek şunları söyledi: “Bu nedenlerden bir tanesi de Covid-19 enfeksiyonu. Koronavirüs hayatımıza girdiğinden beri çok şey öğrendik. Özellikle koronavirüs vakalarında karaciğer tutulumu da olduğunu gördük. 2020 Eylül’ün den itibaren de koronavirüs sonrasında gelişen farklı bir hastalıkla tanıştık. Bu da MIS-C enfeksiyonu yani multi inflamatuar sendrom. Çocuklarda görülen MIS-C, birçok hastada çok gürültülü seyretti. Bizim de burada takip ettiğimiz, yoğun bakımda uzun süreli tedavi verdiğimiz hastalarımız oldu. MIS-C enfeksiyonu sırasında daha fazla olmak üzere, Covid enfeksiyonunda da karaciğer enzim değerlerinde bozukluklar tespit ettik. Ancak enfeksiyonun kontrol altına alınmasıyla birlikte, bu hastaların da karaciğer değerlerinin toparlandığını gördük.”
HİÇBİR BELİRTİSİ OLMAYIP KARACİĞER ŞİKÂYETİ İLE KOVİD SAPTANAN VAKALAR
2021 yılından itibaren literatürde, hiçbir solunumsal semptomu olmayan, sadece hepatit şeklinde ortaya çıkan Kovid-19 vakalarına rastlandığına dikkat çeken Doç. Dr. Polat, “Çok az sayıda, sınırlı vaka çalışmaları var. En sonuncusu 4 vaka üzerinden yapılmış. Hastaların hiçbir şekilde solunum semptomları yok. Sadece karaciğer enzim yüksekliği ile klinikleri ortaya çıkmış. Takiplerinde toparlanmaları çok uzun zaman almamış ancak belki de bu bir başlangıç. Bilmiyoruz. Çünkü sonuçta iki yılı aşkın bir süredir bu virüsü hala tanıyoruz, öğreniyoruz. Şu anda bizim bu şekilde gördüğümüz tespit ettiğimiz bir vakamız yok. Ama şu konuda uyanık olmalıyız ki, solunum semptomları olmayan ama mide bağırsak sistemine ait birtakım semptomları olan, sarılığı olan, karaciğer değerlerinde yükselme tespit edilen hastaları mutlaka Covid açısından da taramamız gerekiyor” dedi.
‘GÖZLERDE SARARMA, İSHAL, KUSMA VARSA DOKTORA BAŞVURULMALI’
Ailelere de uyarılarda bulunan Doç. Dr. Polat, “Özellikle ailelerden şunu istiyoruz. Lütfen enfeksiyonlar açısından uyanık olalım. Sadece basit burun akıntısı, boğaz ağrısı, öksürük değil, yine gastroenterite (sindirim sistemi enfeksiyonu) ait olabilecek karın ağrısı, ishal, kusma gibi yakınmalarla birlikte, çocuklarının renklerine dikkat etsinler. Özellikle gözlerde sararma ile başlayabilir bu tip enfeksiyonlar. Mutlaka hekime başvuruşunlar. Çünkü erken tanı, her zaman bizim açımızdan önemli. Covid pandemisi sırasında şunu gördük ki çocuklar aslında bu enfeksiyonu biraz daha hafif geçiriyorlar erişkinlerle kıyasladığımızda. Hatta çoğu zaman farkına bile varmıyorlar bu dönemde test yapılmadıysa. Enfeksiyon geçirdiklerinden haberleri bile olmayabiliyor. Biz, (karaciğer semptomlarıyla gelen) hastaları değerlendirirken mutlaka yakın geçmişe yönelik aile Covid öyküsünü sorgulamalıyız. Çünkü yakın zamanda geçirilmiş bir Covid enfeksiyonu, açıklanamayan karaciğer enzim yüksekliklerinin, açıklanamayan sarılıkların etkeni olabiliyor.”
DİĞER VİRÜSLERİN YANI SIRA COVID DE ŞÜPHELİ LİSTESİNE EKLENMELİ
Hepatitlerin aslında çok fazla nedeni olduğunu, virüs enfeksiyonları dışında bakteriyel enfeksiyonların da buna neden olabileceğini, ama en sık Hepatit A, B, C, D ve E virüslerinin karaciğeri etkilediğini kaydeden Doç. Dr. Polat, bunlar haricinde bazı mevsimsel virüslerin de hepatite yol açabileceğini söyledi. Doç. Dr. Polat, şu bilgileri vererek sözlerini noktaladı: “Viral ve bakteriyel ajanlar başta olmak üzere pek çok etmen sıralayabiliriz. Ancak viral enfeksiyonları daha sık görüyoruz. Çocukluk yaş grubunda Hepatit A’ya daha sık rastlıyoruz. Çünkü Hepatit A, karşımıza akut (ani) enfeksiyonla, çok gürültülü bir tablo ile çıkıp hastada çok ciddi karaciğer enzim yüksekliğine, çok ciddi sarılığa neden olabiliyor. Tedavilerle hasta kısa bir sürede toparlıyor fakat nadir de olsa bu enfeksiyonların çok hızlı bir şekilde seyrettiğini, çok fatal (ölümcül) sonuçlandığını da görmemiz mümkün. Bunun haricinde yine sitomegalovirüs, (CMV), adenovirüs (ADV), Epstein-Barr Virüs (EBV) gibi üst solunum yolu enfeksiyonlarına da neden olabilen ama aynı zamanda karaciğer enzimlerini de yükselten, karaciğer ve dalağı büyütebilen viral etkenler de karşımıza çıkabiliyor. Alarmda olmamız gereken bir durum var ki bu enfeksiyon etkenlerinin yanında, Covid enfeksiyonunu da atlamamak. Koronavirüs açısından detaylı anamnez (hasta öyküsü) almak ve hastaya gerekli testleri yapmak.” (DHA)
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***