Rusya’nın Ukrayna işgali devam ederken ve çatışmalar büyük şehirlerin etrafında yoğunlaşırken tarafların barış görüşmesinden herhangi bir sonuç çıkmadı. Bu, savaşta daha ölümcül silahların kullanılacağına dair korkuları da beraberinde getirdi.
Cumartesi günü, bir CNN muhabiri, Rusya’nın Belgorod kenti yakınlarında Ukrayna sınırına taşınan TOS-1 ağır alev makinesi sistemini görüntüledi. TOS-1-Buratino, Sovyet döneminde envantere giren çok namlulu (24 namlu) 220 mm kalibreli roketatar sistemi olarak biliniyor ve Rus ordusunun elindeki en korkunç silahlardan biri olarak kabul ediliyor.
Ayrıca TOS-1, termobarik roket olarak da bilinen vakum bombalarını fırlatmak için kullanılıyor.
Ukrayna’nın Washington Büyükelçisi Oksana Markarova, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırılarında, Cenevre Sözleşmesi uyarınca kullanımı yasaklanan vakum bombası kullandığını belirtti. Markarova, Kongre üyeleri ile yaptığı görüşmenin ardından verdiği demeçte, “Ruslar bugün Ukrayna’da Cenevre Sözleşmesi’nde kullanımı yasaklanan vakum bombasını kullandı. Rusya’nın Ukrayna’da yaratmaya çalıştığı yıkım çok büyük.” diye konuştu.
Termobarik (vakum) silah nedir?
Termobarik kelimesi, Yunanca termos, ‘ısı’ ve baros, ‘basınç’ anlamına gelen kelimelerinin birleşiminden oluşuyor. Pratikte ise bu silah, yüksek sıcaklıkta bir patlama oluşturmak için şok dalgalarını ve vakumları birleştiriyor.
Termobarik bomba, silah ya da vakum bombası, yüksek yanıcılığa sahip bir maddenin hedefin rakımına göre önceden ayarlanan belirli bir irtifada atmosferdeki oksijen ile termokritik bir hava-yakıt oranında karıştırılması, daha sonra bu karışımın bomba düzeneğine dahil elektronik bir fitil ile ateşlenmesi sonucu ortaya çıkan devasa alev topu ve basınç dalgası ile nüfuz alanındaki hedeflerin etkisiz hale getirilmesi yöntemini kullanan silahlara deniliyor.
Nükleer Silahların Ortadan Kaldırılması için Uluslararası Kampanya (ICAN) uzmanlarından Jean-Marie Collin, euronews’e yaptığı açıklamada, termobarik (vakum) bombasına ilişkin, “İnfilak ettiğinde patlayıcısını ya da yakıtını salarak çok daha büyük bir patlamayla sonuçlanarak ve şok dalgası nedeniyle de yıkıcı olacak ve aşırı basınç etkisi yaratacak bir silah.” ifadelerini kullandı.
Collin, böylesi bir silahın ‘son derece güçlü bir şok ve aşırı basınç yaratmak’ için kullanılacağını belirtti.
TOS-1, ilk olarak asker, sığınak, tahkimat ve araçları ortadan kaldırmak için 1980’lerde Kızılordu tarafından Afganistan’da ardından Çeçenistan’da ve daha sonra Suriye’de kullanıldı.
Fransız uzman Collin silahın kullanımını daha da geriye götürüyor: “İlk kullanımı İkinci Dünya Savaşı’na kadar uzanıyor. Aynı zamanda Irak veya Afganistan’daki savaşlarda da oldukça fazla kullanıldı. Dolayısıyla termobarik silah kullanımı maalesef farklı çatışmalarda kullanılan bir şey.”
ABD de bu tür silahları üretiyor. Ancak Rusya’nın 2007 yılında 39,9 tona eşdeğer bir patlamayla şu ana kadarki en büyük infilakı gerçekleştirdiğine inanılıyor.
The National Interest isimli web sitesi savunma editörü Dave Majumdar, “Buratino, tek bir ateşle kabaca 200 metreye 400 metrelik bir alanı yok edebilir. Bir başka deyişle tek bir atışla, birkaç bloğu (bina) anında duman çıkarmadan yanan molozlara dönüştürebilir.” diye tanımlıyor.
Ne kadar tehlikeli?
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün Şubat 2000 tarihli bir raporu, ABD savunma istihbarat örgütünce (DIA) yapılan bir araştırmadan alıntı yaparak, termobarik silahların yıkıcı etkisi ile ilgili uyarıda bulunmuştu.
Raporda, “[Patlamanın] yaşayan hedeflere karşı öldürme mekanizması benzersiz. Öldüren şey basınç dalgası ve daha da önemlisi, müteakiben gerçekleşen ve akciğerleri parçalayan seyrekleşme (vakum). Yakıt alev alır ama infilak etmezse, kurbanlar ciddi şekilde yanar ve muhtemelen yanan yakıtı da solurlar.” deniliyor.
Raporda, en yaygın FAE (fuel air explosive/yakıt-hava patlayıcı maddesi) yakıtlarının etilen oksit ve propilen oksit olduğu ve bunların da oldukça zehirli olduklarına yer veriliyor.
DIA’ya göre ateşleme noktasındaki kişiler buharlaşır (hayatını kaybeder). Hedefe yakın olanlar ise kulak zarları ve ezilmiş iç kulak organları, şiddetli sarsıntı, yırtılmış akciğerler ve iç organlar gibi birçok dahili, yani görünmeyen uzun süreli yaralanmalara maruz kalır.
Termobarik, nükleer mi?
ICAN’dan Collin, termobarik bombanın etkisinin nükleer bombadan çok farklı olduğuna işaret ediyor: “Nükleer bir silah, uzun süreli sonuçları olan bir kitle imha silahıdır, termobarik veya konvansiyonel bir silah sisteminde durum böyle değil, bu silah çok fazla yaralanma ve yıkıma neden olabilir. Nükleer silah, kullanıldığı yerdeki tüm yaşamı yok eden bir şey. Birkaç onluk bir güçten bahsediyoruz.”
Termobarik bomba ise nükleer olmayan, ancak ısıya dayalı basınçla işleyen bir bomba türü. Bununla birlikte bombanın petrol ve hava bileşiminden oluşan patlama düzeneği, oluşturduğu basınçla küçük bir atom bombasına denk bir tahrip gücüne sahip. Patlama havada meydana geliyor. Bombanın meydana getirdiği yakıcı maddeden oluşan bulutun patlaması sonucu çok yüksek sıcaklık oluşuyor.
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***