Türkiye buğday ithalatının yüzde 78’sini Rusya ve Ukrayna’dan karşılarken iki ülke arasındaki savaş buğdayda kriz tartışmalarına yol açtı.
Türkiye buğdayda kendi kendine yetiyor mu? Türkiye buğdayda ithalata ne kadar bağımlı? Türkiye’nin buğday ithalatında Rusya ve Ukrayna’nın payı kaç? Buğdayda Türkiye’nin ithalat ve ihracatı son 20 senede nasıl değişti? Buğday ekim alanları ne kadar azaldı? Tüm bu sorulara Türkiye İstatistik Ofisi (TÜİK) ile Tarım ve Orman Bakanlığı’nın açıkladığı resmi verilerden yanıt aradık.
TÜİK verileri Türkiye’nin her yıl buğday yeterlilik derecesini gösteriyor. Bu oranının yüzde 100’den fazla olması durumunda üretimin tüketimden fazla olduğu; yüzde 100’den az olması durumunda ise üretimin tüketimi karşılamadığı anlamına geliyor. TÜİK’in son açıkladığı verilere göre 2019/2020 döneminde buğdayda yeterlilik derecesi yüzde 89,5 oldu.
Bu tüketimden yüzde 10,5 daha az üretim yapıldığını gösteriyor. Son 20 senenin 11 senesinde üretim fazla verirken 9 senesinde ise üretim tüketimi karşılamadı.
2020/2021 dönemine dair Bitkisel Ürün Denge Tabloları ise 31 Mart 2022 tarihinde TÜİK tarafından açıklanacak.
Üretim tüketim dengesi ne durumda?
2000-2020 arasını kapsayan son 20 yılda toplam kullanılabilir üretim 384,49 milyon ton olurken, yurtiçi toplam kullanım ise 377,15 milyon ton oldu. Bu da son 20 yılda kullanılabilir üretimin yurtiçi kullanıma yettiğini gösteriyor.
Üretim kayıpları önemli bir yer tuttuğundan grafikte TÜİK’in ‘Kullanılabilir Üretim’ verisine yer verdik. Yurtiçi kullanım ise üç alt başlıktan oluşuyor: insani kullanım, tohumluk kullanım ve yemlik kullanım. Buna göre 2019/2020 döneminde kullanılabilir üretim 18 milyon ton olurken yurtiçi kullanım 20,1 milyon olarak gerçekleşti.
2020/2021 dönemi verileri açıklandığında Türkiye’nin buğdaydaki karnesi daha iyi ortaya çıkacak.
İthalatta belirgin artış göze çarpıyor
Son yıllarda Türkiye’nin buğday ithalatında belirgin bir artış söz konusu. 2019/2020 döneminde buğday ithalatı 10,79 milyon ton olurken ihracat 7,53 milyon tonda kaldı. Son 20 senedeki toplam ithalat 68,9 milyon ton olurken ihracat ise 76,8 milyon ton oldu.
Her ne kadar ihracat ithalattan fazla gerçekleşse de son yıllarda ticaret dengesindeki fark azalıyor.
Son 20 yılda buğday ihracatı ithalattan 10,6 milyon ton fazla gerçekleşirken son 10 yılda bu oran 2,8 milyon tona kadar düştü.
Buğday ithalatının yüzde 65’i Rusya’dan
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2020 yılı verilerine göre, Türkiye buğday ithalatının yüzde 64,6’sını Rusya’dan gerçekleştirdi. İkinci sırada ise yüzde 13,4 ile Ukrayna var. Rusya ile Ukrayna’nın buğday ithalatındaki toplam payı 2020’de yüzde 78 oldu.
Üçüncü sırada ise yüzde 4,8 olan Kanada’yı yüzde 3,7 ile Meksika izliyor. Türkiye buğday ithalatının yüzde 1,9’unu ise Bulgaristan’dan yaptı.
Buğday ihracatının yüzde 69’u Irak ve Venezuela’ya
Türkiye’nin buğday ihracatında 2020 yılında ilk sırada yüzde 37,6 ile Irak yer alırken bu ülkeyi Venezuela yüzde 31 ile izliyor. İki ülkenin toplam payı yüzde 68,6.
Buğday ihracatında diğer ülkeler ise Yemen, Somali, Angola ve Suriye.
Buğday ekim alanı son 20 senede yüzde 39 azaldı
Buğdayda Türkiye için en çarpıcı veri ise ekim alanlarının giderek azalması. 2001-2021 arasını kapsayan son 20 senede Türkiye’de buğday ekim alanları yüzde 39 azaldı.
TÜİK verilerine göre 2001 yılında 93,5 milyon dekar olan buğday ekim alanı 2021’de 67,4 milyon dekara kadar geriledi.
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***