Ukrayna sınırına 100 binden fazla asker ve ağır silah yığan Rusya’nın bölgede yaratığı gerilimin çatışmaya dönüşmemesi için diplomatik girişimler hızla devam ederken, Moskova sınırdaki birliklerinin bir kısmının geri çekildiğini açıkladı. Ancak NATO ve Batılı ülkeler henüz bu geri çekilmeye dair ellerinde bir kanıt bulunmadığını belirterek Rusya’nın niyeti konusunda temkinli yaklaşıyor.
Bu kırılgan ortamda Avrupa’nın en büyük doğal gaz tedarikçisi olan Rusya’dan gelecek arzın aksaması endişe kaynağı olmaya devam ediyor.
Rusya’nın doğal gaz devi Gazprom Avrupalı müşterilerine verdiği taahhütleri yerine getirdiğini belirtiyor. Ancak Rusya’dan Avrupa’ya arz edilen miktar son aylarda normal düzeyin altında kaldı.
Avrupa Rus doğal gazını ne şekilde temin ediyor?
Avrupa doğal gaz ihtiyacının yüzde 35’ini Rusya’dan karşılıyor. Bu arzın büyük çoğunluğu Belarus ve Polonya üzerinden Almanya’ya Yamal-Avrupa doğal gaz boru hattı üzerinden ulaşıyor. Bir diğer güzergah olan Kuzey Akım 1 ise doğal gazı Ukrayna üzerinde doğrudan Almanya’ya taşıyor.
Avrupa doğal gaz piyasası boru hattı ağı ile birbirine bağlı. Yıllar içerisinde birçok Avrupa ülkesi Rusya’ya olan bağımlılığını azalttı ve Ukrayna dışındaki güzergahlara yöneldi. TürkAkım doğal gaz boru hattı bu amaçla geliştirilen projelerden biri. Karadeniz’den gelen Rus gazını Marmara bölgesi üzerinden Bulgaristan’a taşımak üzere 8 Ocak 2020’de faaliyete giren boru hattı ile geçtiğimiz yıl Türkiye’ye 18 milyar metreküp, Avrupa’ya 16,8 milyar metreküp gaz akışı sağlandı.
Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi (CSIS) Ukrayna üzerinden taşınan Rus doğal gazının yüzde 70 oranında azaldığını belirtiyor. Buna göre 1998’de 140 milyar metre küp olan arz 2021’de 42 milyar metre küpe düştü. Merkezi verilerine göre Ukrayna üzerinden gelen doğal gaz daha çok Slovakya’ya ve oradan Avusturya ve İtalya’ya gidiyor.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali halinde Yamal-Avrupa, Kuzey Akım 1 ve TürkAkım’dan yapılan sevkiyatın olumsuz etkilenmesi bekleniyor. Kuzey Akım 2 projesi ise hayata geçebilmek için henüz Almanya ve AB’den ruhsat almayı bekliyor. Rusya projenin Avrupa’nın enerji güvenliğini güçlendirecek ticari bir proje olduğunu savunuyor ancak ABD ve Batılı ülkeler projeyi Rusya’yı saldırıdan caydırmak için koz olarak kullanıyor.
Bu gelişmeler karşısında Avrupa’nın kış ortasında doğal gazsız kalmaması için önünde hangi seçenekler bulunuyor?
Avrupa Rusya dışında hangi ülkelerden doğal gaz tedarik edebilir?
Batılı ülkeler Rusya’nın Ukrayna’ya saldırması halinde bir dizi ağır yaptırımın devreye gireceğini belirterek uyarıyor. Rusya’nın da bu yaptırımlara misilleme olarak Avrupa’ya doğal gaz ihracatını durdurması ihtimali bulunuyor. Bir diğer olasılık da askeri bir operasyonda Ukrayna üzerinden doğal gaz taşıyan boru hatlarının zarar görmesi.
Norveç
Bu durumda bazı Avrupa ülkelerinin önünde farklı seçenekler bulunuyor. Örneğin Rusya’nın Avrupa’daki en büyük doğal gaz müşterisi Almanya Norveç, Hollanda, İngiltere ve Danimarka’dan boru hatlarıyla doğal gaz ithal edebilir.
Ancak Avrupa’nın en büyük ikinci doğal gaz üreticisi olan Norveç kapasitesinin üst sınırında sevkiyat yaptığını ve Rusya’nın arz eksiğini tamamlamalarının mümkün olmadığını açıkladı.
Güney Gaz Koridoru
Avrupa’ya doğal gaz ihraç eden ülkelerden biri diğeri Azerbaycan. Avrupa Komisyonu’nun öncülüğünde geliştirilen Güney Gaz Koridoru ile Azeri doğal gazı Güzey Kafkasya, Trans Anadolu (TANAP) ve Trans Adriyatik boru hattı ile Avrupa’ya taşınıyor.
2020’de tamamlanan projede Güney Kafkasya Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hatına paralel ilerlerken Trans Anadolu ile doğal gaz Türkiye üzerinden Avrupa’ya açılıyor, Trans Adriyatik boru hattı ise doğal gazı Yunanistan ve Arnavutluk üzerinden İtalya’ya ulaştırıyor. Ancak bu güzergahın Rus gazına alternatif olmasında bazı zorluklar bulunuyor. Örneğin bu enerji koridorundaki ülkelerin kendi doğal gaz ihtiyaçları yüzünden bundan feragat etmek istemeyebilecekleri ya da ihracatçıların yüksek bedel ödemek durumunda kalabileceği belirtiliyor.
Yer altı depolarındaki stoklar
Bütün bunların ötesinde Avrupa’da doğal gaz stok düzeyi talebin genellikle yüksek olduğu kış ayları için oldukça düştü. Uzmanlar yer altı depolarında basıncı dengelemek için tutulan doğal gazın acil durumlarda kullanıma sokulabileceğini belirtiyor, ancak bu kısa vadeli bir çözüm. Uzun vadede Avrupa Komisyonu AB ülkeleri için ortak stratejik stok alımıyla ilgili bir sistem öneriyor.
Sıvıştırılmış Doğal Gaz (LNG) ithalatı
Bu yıl özellikle ancak Hollanda gazının ve Avrupa gösterge fiyatlarının yükselmesi üzerine ABD’den Kuzeybatı Avrupa’ya LNG ihracatı arttı. Ancak LNG tedarikçilerinin yapabileceği üretim ve nakliyat sınırlı. Uzmanlar küresel LNG kapasitesinin ve LNG taşıyan deniz taşıtlarının neredeyse tamamen kullanıldığına dikkat çekiyor.
Katar dünyanın en büyük LNG üreticisi olarak Avrupa’ya ek gaz tedarik edebilir ancak üretim hacminin büyük çoğunluluğunun ön sipariş kapsamında olması Katar’ın ayırabileceği arz miktarını sınırlıyor.
Öte yandan Japonya geçen hafta bazı LNG şileplerini Avrupa’ya yönlendirebileceğini belirtti.
Doğal gazsız seçenekler neler?
Birçok Avrupa ülkesinin enerji ihtiyacını komşularından ya da nükleer, yenilenebilir, hidroelektrik ve kömürden karşılayabilir. Ancak nükleer enerji kullanılabilirliği Almanya İngiltere, Belçika ve Fransa’da eskiyen tesisler, işletmeden çıkarma, aşamalı olarak durdurma ve sık yaşanan sızıntılar nedeniyle giderek azallıyor.
İklim hedeflerini tutturma baskısı altındaki birçok Avrupa ülkesi kömürle çalışan termik santrallerini ya kapattı ya da yerine yenisini inşa etmedi. Yine de bazı ülkeler kömürü yedek kaynak olarak bulunduruyor. Artan doğal gaz fiyatları nedeniyle geçen yılın ortasından bu yana birçok Avrupa ülkesi doğal gazdan kömüre geçiş yapmıştı.
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***