Türkiye’de yaklaşık 13 milyon emekli var. Emekli maaşlarının geçinmek için yeterli olup olmadığı tartışılırken en düşük emekli maaşı ise tam bir bilmece. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verilerine göre (2022 zammından önce) en düşük emekli maaşı 2 bin 260 TL iken Türkiye Emekliler Derneği (TUED) bu miktarın bin 500 TL olduğunu açıkladı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise en düşük emekli maaşını bin 500 TL’ye çıkarıldığını her fırsatta hatırlatıyor.
En düşük emekli maaşı, asgari ücret karşısında erimeye devam ediyor. Peki, son 20 senede emekli maaşları ne kadar arttı? En düşük emekli maaşı asgari ücret karşısında nasıl değişti?
Türkiye 2022’ye elektrik, doğal gaz ve akaryakıt fiyatlarına gelen zamlarla girerken milyonlarca emeklinin gözü maaş artışlarında. Sendika ve dernekler en düşük emekli maaşının geçinmek için yetersiz olduğunu ve emekli maaşlarında iyileştirme yapılması gerektiğini savunuyor. Ancak mevcut en düşük emekli maaşı konusunda bile bir karmaşıklık yaşanıyor.
SGK verilerine göre;
- 4-a en düşük emekli aylığı Ocak 2021’de 2 bin 327 TL iken Temmuz’da 2 bin 523 liraya çıktı.
- 4-b en düşük emekli maaşı Ocak 2021’de 2 bin 84 TL iken Temmuz’da 2 bin 226 TL’ye yükseldi.
- 4-c en düşük emekli maaşı Ocak 2021’de 2 bin 904 lira iken Temmuz’da 3 bin 150 TL’ye çıktı.
Erdoğan, bakanlık ve cumhurbaşkanlığı verileri SGK’dan farklı
SGK en düşük emekli maaşlarını nasıl hesapladığı konusunda ayrıntı vermiyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) ve Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın açıkladığı veriler ise SGK ile çelişiyor.
Erdoğan ve ÇSGB, en düşük emekli maaşının bin 500 liraya yükseldiğini büyük bir gelişme olarak anlatıyor. Erdoğan Kasım 2021’de TRT özel yayınında en düşük emekli aylığını önce bin liraya, 2020’de yaptıkları düzenlemeyle dosya bazında 1500 liraya çıkardıklarını anlattı. Dönemin Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk da Nisan 2020 ödeme döneminden itibaren emekli, malul ve ölüm aylıkları için dosya bazında yapılan ödemelerde alt sınırın 1.500 TL’ye yükseltildiğini bildirdi. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı 31 Aralık 2021 verilerine göre ise en düşük emekli maaşı bin 778 TL ile Bağ-Kur Tarım emeklilerine ait.
SGK verilerine göre 4-a en düşük emekli maaşı Ocak 2020’de 2 bin 30 TL iken Temmuz 2020’de 2 bin 147 lira oldu. 4-b en düşük emekli maaşı ise Ocak 2020’de bin 818 lira; Temmuz’da ise bin 923 TL oldu.
TUED verileri de Erdoğan’ın açıklamalarıyla örtüşüyor. Derneğe göre 2019 ve 2020 yılının Ocak aylarında en düşük emekli maaşı bin TL iken 2021 yılında bin 500 lira oldu. SGK verileri ile TUED verileri önceki yıllarda örtüşürken özellikle son 3 yılda farklılaşıyor.
Emekli maaşları ne kadar arttı?
SGK verilerini esas alarak emekli maaşlarının son 20 senede ne kadar arttığına bakalım. Emekli maaşları Ocak ve Temmuz’da zamlandığından biz yıllık ortalama maaş üzerinden değişimi baz aldık.
4-a en düşük emekli maaşı 2001’de 159 TL iken 2005’te 437; 2010’da 680; 2015’te bin 65; 2020’de 2 bin 89 ve 2021’de 2 bin 425 TL’ye yükseldi.
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı verileri farklı türde emekli maaşlarının nominal ve reel olarak 2000 ila 2021 arasında ne kadar arttığını detaylı gösteriyor. Buna göre En Düşük SSK Emekli Aylığı Aralık 2002’de 257 TL iken Temmuz 2021’de 2 bin 523 liraya yükseldi.
Bu dönemde emekli aylığı nominal olarak yüzde 882; reel olarak ise yüzde 51,4 arttı.
En düşük emekli maaşı asgari ücret karşısında eriyor
Aynı verilere göre net asgari ücret bu dönemde 184 liradan 2 bin 826 liraya yükseldi. Net asgari ücrette artış oranı nominal olarak yüzde bin 434 artarken reel artış ise yüzde 137 oldu. En düşük emekli maaşın net asgari ücrete oranına baktığımızda büyük bir değişim ortaya çıkıyor.
SGK verilerine göre 4-a yıllık ortalama maaş üzerinden hesapladığımızda en düşük emekli maaşın net asgari ücrete oranı yüzde 143 idi. Bu oran zaman son 20 senede kademeli olarak düşerek 2021 yılında yüzde 86’ya kadar geriledi. Eğer en düşük emekli maaşı Erdoğan’ın açıkladığı gibi bin 500 olarak alınırsa bu oran 2021 yılında yüzde 53’e kadar düştü.
Yani, en düşük emekli maaşı 2001 yılında 1,43 asgari ücret ederken 2021 yılında ancak asgari ücretin yarısı ediyor.
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***