Yıllık enflasyonun yüzde 36’yı aştığı Türkiye’de 2022’ye girerken fiyatı zamlanan ürünlere alkollü içkiler ve sigara da eklendi. Alkol ve sigaradan alınan özel tüketim vergisine (ÖTV) yüzde 47 zam geldi. Satın alma gücüne göre bakıldığında Avrupa’da en pahalı alkollü içki sıralamasında Türkiye üst sıralarda. Sigarada ise en ucuz iki ülkeden birisi Türkiye.
Peki, Türkiye ve Avrupa’da hanehalkı tüketim harcamalarında alkollü içecek, sigara ve tütünün oranı kaç? Hanehalkı 100 liralık harcamasının ne kadarı alkol ve sigaraya gidiyor? Satın alma gücü paritesine göre en ucuz ve pahalı sigara ile alkollü içecek hangi ülkelerde?
Avrupa Birliği (AB) İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) 2020 verilerine göre Avrupa’da aile bütçesinden alkol ve sigaraya en az pay ayıran ülkelerden birisi Türkiye. Türkiye’de hanehalkı tüketim harcamasının sadece yüzde 3,6’sı alkol ve sigaraya gidiyor. Bu oran AB ülkelerinde ortalama yüzde 4,4.
Doğu Avrupa ülkelerinde alkol ve sigaranın hane halkı tüketimindeki payı yüksek
Hanehalkı tüketim harcamasında alkollü içecek, sigara ve tütünün en fazla paya sahip olduğu ülke yüzde 8,7 ile Bosna-Hersek. Ardından yüzde 8,6 ile Sırbistan ve yüzde 8,4 ile Çekya geliyor. Estonya ve Macaristan’da bu oran yüzde 8 üzerinde.
Türkiye 37 Avrupa ülkesi içinde 32. sırada yer alıyor. Avrupa’nın önde gelen ve ekonomik olarak güçlü olan ülkelerde alkollü içecek ve sigaraya giden payın düşük olması dikkat çekti.
En düşük oran yüzde 3 ile Portekiz ve yüzde 3,2 ile İngiltere. Şu ülkelerde alkollü içecek ve sigaraya giden pay yüzde 4’ün altında: Hollanda (3,5), Almanya (3,5), Avusturya (3,6), Danimarka (3,6) ve İsveç (3,7).
Bu oran komşu ülkelerden Yunanistan’da yüzde 5,1 ve Bulgaristan’da yüzde 5,7.
Alkol ve sigaraya giden pay ne anlama geliyor?
Peki, hanehalkı tüketim harcamasından alkollü içecek ve sigaraya giden pay ne anlama geliyor? Bu ülkelerde alkollü içecek ve sigaranın ucuz olduğu veya daha az tüketildiğini anlamına gelir mi? Hayır, bu oran bu konularda bir şey söylemiyor. Her ülkede farklı alanlara yapılan harcamaların oranı farklı.
Satın alma gücü paritesine göre durum ne?
Satın alma gücü paritesi (SGP) ayrıntılı olarak tanımlanmış mal ve hizmet sepetinin farklı ülkelerdeki fiyat oranı olarak tanımlanıyor. Böylece ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıkları giderilmekte ve uluslararası anlamda gerçek fiyat ve hacim karşılaştırmaları yapılabiliyor. Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) göre fiyat düzeyi endeksi; ülkelerin ulusal para birimlerinin karşılaştırmalı olarak döviz kuruna göre alım gücünün göstergesi olarak tanımlanıyor. Bir ülkenin fiyat düzeyi endeksi, 100’den büyük ise bu ülke karşılaştırıldığı ülke grubu ortalamasına göre “pahalı”, 100’den küçük ise bu ülke karşılaştırıldığı ülke grubu ortalamasına göre “ucuz” olarak ifade ediliyor.
Satın alma gücü paritesi fiyat düzey endeksine göre 2020 yılında AB ortalaması 100 puan alındığında Türkiye 34 oldu. 37 ülke içinde 36. Sırada yer alan Türkiye sigaranın en ucuz olduğu iki ülkeden birisi oldu Zirvede ise 243 puan ile İrlanda ve 223 ile İngiltere yer aldı.
Satın alma gücü paritesi fiyat düzey endeksine göre 2020 yılında alkollü içeceklerde Türkiye’nin puanı 187 oldu. AB ortalaması ise 100. Türkiye bu endeks puanında 37 ülke içinde 5. sırada yer alarak alkollü içeceklerin en pahalı olduğu ülkelerinden birisi oldu. Zirvede 269 puan ile İzlanda ve 251 ile Norveç yer aldı.
Son sırada ise 81 puan ile K. Makedonya ve 83 ile Macaristan yer aldı.
Türkiye’de en yük pay gıdanın; AB’de konut ve kira
Öte yandan, Türkiye’de hanehalklarının en çok harcama yaptığı alan yüzde 24,2 ile gıda ve alkolsüz içecek. Türkiye’de ailelerin yaptıkları harcamaların dörtte biri gıda ve alkolsüz içeceğe gidiyor. İkinci sırada yüzde 15,3 ile ulaştırma var. Konut ve kira harcamalarının oranı ise yüzde 15,1. Harcamaların yüzde 8,5’i ise mobilya ve ev eşyalarına giderken giyim ve ayakkabının payı yüzde 6,4.
AB’de 2020 yılında hanehalklarının yaptıkları harcamaların yüzde 25,7’si konut ve kiraya gitti. İkinci en büyük harcama alanı ise yüzde 14,48 ile gıda ve alkolsüz içecekler. Bunu yüzde 11,6 ile ulaştırma ve yüzde 11,5 ile çeşitli mal ve hizmetler takip ediyor. AB vatandaşlarının 2020’de hanehalklarının harcadıkları 100 Euro’nun 4,4’ü ise alkollü içecek, sigara ve tütüne gitti. Eğlence ve kültüre yapılan harcamaların oranı yüzde 7,8.
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***