Türkiye’de Ortodoks ve Katolikler Noel’i ne zaman ve nasıl kutluyor?

Dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi Türkiye’de de Hristiyanlar Noel bayramını kutlamaya hazırlanıyor.

Noel, her yıl dünyadaki Hristiyanların çoğunluğu tarafından Papa Gregorius’un 1582’de tertiplediği Gregoryen takvimine göre Hazreti İsa’nın doğum günü olarak kabul edilen 24 Aralık’ı 25’ine bağlayan gece kutlanıyor. Kutlamalar bazı ülkelerde 26 Aralık akşamına kadar devam edebiliyor.

Rus, Balkan, Ermeni Kilisesi gibi bazı Doğu Ortodoks Kiliseleri ise Jül Sezar’ın hazırlattığı Jülyen takviminde 25 Aralık’a denk gelen 6 Ocak’ı Noel olarak kutluyor.

Doğu kiliseleri ve Batı kiliseleri olarak 1054 yılında ikiye ayrılan Ortodoks ve Katolikler arasında temelde çok büyük farklılıklar bulunmuyor.

Katolik ve Ortodoksların bölünmesinde doktrinel ve teolojik ihtilafların yanı sıra tarihi, idari, siyasi ve sosyo-kültürel tartışmalar etkili olmuş. Türkiye’de Noel kutlama tarihine ilişkin farklılık da Katolikler ile Ortodoksların işte bu iki takvimi benimsemesinden kaynaklanıyor.

Hristiyanların farklı takvim kullanmaları karışıklığa yol açıyor

Hristiyanların farklı takvim kullanmalarına neden olarak ayrıca bir pagan geleneği olan ve ilk Hristiyanlara da cazip gelen Güneş Bayramı gösteriliyor. Romalıların 274 yılında kutlamaya başladığı pagan adetine şiddetle karşı çıkan kilisenin, Işık Tanrısı Mitra’nın doğum günü kabul edilen bayram gününü meşrulaştırmak adına 25 Aralık’ı Hazreti İsa’nın doğumu olarak kutlamaya başladığı belirtiliyor.

Paganların Güneş Bayramı geleneğini ‘unutturmak’

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’deki Ermeni Ortodoks Kilisesi ise Noel’i, İsa Peygamberin doğumunun bilinen en eski kutlama tarihi olan ikinci yüzyılda, 6-10 Ocak tarihleri arasında kutluyor. Mısır’da yaşayan Hristiyanlar gibi aynı tarihte kutlama yapılmasına sebep olarak da onların 25 Aralık’ta batıdakiler gibi ‘unutturmak’ zorunda oldukları bir Güneş Bayramı sorunu olmaması gösteriliyor.

Peki Türkiye’de Hristiyan azınlık Noel’i nasıl kutluyor?

Nüfusunun yüzde 99’u Müslüman olan Türkiye’de Noel, Avrupa ya da Amerika’daki gibi büyük şenliklerle kutlanmıyor olsa da, yüzyıllardır Hristiyanlara ev sahipliği yapmış Türkiye topraklarında da Noel ruhunu görmek mümkün.

İstanbul’daki Saint Antuan Kilisesi’ne ilgi büyük

Birçokları için ‘Avrupa’nın en güzel Noel ayini’ Beyoğlu’nda bulunan Saint Antuan Kilisesi’nde düzenleniyor. “Noel Gecesi” ve “Mesih İsa’nın Doğuşu” adında gerçekleşen ayinde ilahiler söyleniyor ve İncil’den bölümler okunuyor.

Noel için özel süslenen kilisede ayin gecesi adeta adım atılacak yer kalmıyor. Bir çok resmi makamlardan kişilerin de hazır bulunduğu ayine ayrıca turistler de büyük ilgi gösteriyor.

Katolik dünyasının İstanbul’daki en büyük ruhani temsilciliği olan Harbiye’deki St. Esprit (Kutsal Ruh) Katedrali ile Fener Rum Patrikhanesi’nde düzenlenen Noel ayinleri de yüksek katılımlarla gerçekleşiyor.

Papa Francis, 2014 yılındaki Türkiye ziyaretinin son gününde, Saint Esprit (Kutsal Ruh) Katedrali’nde düzenlenen ayini yönetmişti.

İzmir’deki Katolik Cemaati ise Noel kutlamalarında Alsancak’taki Santa Maria Kilisesi’nde bir araya geliyor.

‘Kalanda’ geleneği yaşatılmaya devam ediyor

İstanbul’daki Rumların Noel geleneklerinden biri de ‘Kalanda’.

Şimdilerde sadece Beyoğlu’ndaki Özel Zoğrafyon Rum Lisesi öğrencileri tarafından yaşatılmaya çalışılan gelenek kapsamında öğrenciler 6 Ocak Fota Yortusunda akordeon eşliğinde söyledikleri ve Kalanda adı verilen Türkçe, Rumca ve Yunanca şarkılarla Noel’i kutluyor.

İstanbul ve İzmir’deki Rum Ortodoksların geleneksel denizden haç çıkarma töreni

İstanbul ve İzmir’deki Ortodoks Kilisesi geleneğine göre Hz. İsa’nın doğumu ile vaftiz edilişini kutlamak amacıyla her yıl denizden haç çıkarma töreni düzenleniyor. Oldukça renkli ve ‘çekişmeli’ görüntülere sahne olan törende Rumlar soğuğa aldırış etmeden denize atılan haçı almak için birbirleriyle yarışıyor. İstanbul’da Haliç’te düzenlenen törene İstanbullular ve turistler büyük ilgi gösteriyor.

Anadolu Hristiyanları

Sayıları artık giderek azalan Anadolu Hristiyanları ise Noel’i genelde aile arasında evlerde kutluyor.

Ayrıca Diyarbakır’daki Süryani Kadim Meryem Ana Kilisesi, İskenderun, Hatay ile Mersin’deki Rum Ortodoks Kilisesi ile özellikle Süryanilerin yaşadığı ve Hristiyan nüfusun yoğun olduğu Mardin’deki Kırklar Kilisesi’nde her yıl Noel ayini düzenleniyor.