Doç. Dr. Murat Batı yazdı: Ücret istisnası çalışana kaç TL olarak yansıyacak?

* Doç. Dr. Murat Batı

25 Aralık 2021 Cumartesi günü yayımlanan Resmi Gazete’de yer alan 01.01.2022’de yürürlüğe girecek olan “Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile tüm ücretlerde asgari ücrete isabet eden kısmı hem gelir vergisinden hem de damga vergisinden istisna edildi. Ayrıca asgari geçim indirimi de uygulamadan kaldırıldı. Konunun ücretlere yansımasını aşağıda yazdım

SGK matrahı mı Brüt Ücret mi?

Asgari Ücret Yönetmeliği’nin 4/d maddesi asgari ücreti; “İşçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücreti..” olarak tanımlamıştır.

Madde hükmüne göre asgari ücret aylık ya da yıllık değil günlük ödenen bir bedeldir. Oysa hesaplamalarda ne günlük nede aylık olarak hesaplanmaktadır. Yapılan hesaplamalara bakıldığında her ay 30 gün alınarak hesaplamalar yapılmaktadır. Çünkü 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 88’inci maddesi uyarınca her ay 30 gün olarak hesaplanmaktadır. Yani SGK matrahı ile brüt ücreti aynı düşünüp uygulamada aynı hataya devam edilmekte. Buna göre bir yıl 365 gün değil 360 gün olarak hesaplanmakta ve asgari ücretliye 2022 yılı için de 5 gün eksik ödeme yapılacaktır.

Buna göre aylık brüt asgari ücret tutarı 5.004 TL olarak açıklandı ancak dediğim gibi bu tutar SGK matrahıdır. Bunu 365 gün üzerinden düzenlersek aylık brüt ücretin 5.073,5 TL olması gerekmektedir.

Çünkü bugün yayımlanan “Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” m.2 “…aylık brüt tutarından…” ve m.4 “…brüt asgari ücrete isabet eden kısım için..” ifadelerinden de görüldüğü üzere istisna edilecek tutar “brüt asgari ücrete” isabet eden tutardır, “SGK matrahına” isabet eden tutar değildir.

Gelir Vergisi ve Damga Vergisi İstisnası getirildi

Bugün yayımlanan 01.01.2022’de yürürlüğe girecek olan “Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile tüm ücretlerin asgari ücrete isabet eden kısmı hem gelir vergisinden hem de damga vergisinden istisna edildi. Buna göre brüt asgari ücrete isabet eden ücretlerden ne gelir vergisi ne de damga vergisi alınacak.

Aylık kazancı sadece asgari ücretten ibaret olan bir çalışanın maaş bordrosu aşağıda yer alan Tablo 1’deki gibi olacak

Tablo 1: Aylık kazancı sadece asgari ücretten ibaret olan bir çalışanın maaş bordrosu (yeni düzenleme kapsamında)

		2022 (TL)
a	Brüt Ücret	5.004
b	Sigorta Primi İşçi Payı (%14)	700,5
c	İşsizlik Sigortası Primi İşçi Payı (%1)	50,04
d	Gelir Vergisi Matrahı	4.253
e	Gelir Vergisi	YOK
f	Damga Vergisi	YOK
g	Kesintiler Toplamı (b+c+e+f)	750,54
h	Asgari Geçim İndirimi (AGİ) (Bekâr ve Çocuksuz)	YOK
k	Ele geçen Ücret	4.253

Buna göre brüt 5.004 TL aylık asgari ücret alan bir kişi ne gelir vergisi ne de damga vergisi verecek ama SGK işçi payını (%14) ve İşsizlik sigortası payını (%1) ödeyecek.

Aylık 10 bin TL brüt ücret alanın 1 Ocak 2022’den itibaren maaş ve vergi bordrosu ise Tablo 2’de gösterilmiştir.

Tablo 2; Aylık brüt 10 bin TL ücret alanın maaş ve vergi bordrosu (yeni düzenleme kapsamında)

		2022 (TL)
a	Brüt Ücret	10.000 TL
b	Sigorta Primi İşçi Payı (%14)	1.400 TL
c	İşsizlik Sigortası Primi İşçi Payı (%1)	100 TL
d	İstisna edilecek Gelir Vergisi tutarı	4253 TL
e	Gelir Vergisi Matrahı (a-(b+c+d))	4247 TL
f	Hesaplanan Gelir Vergisi	637 TL
g	Damga Vergisi	38 TL
k	Kesintiler Toplamı (b+c+f+g)	2175 TL
l	Ele geçen net ücret (a-k)	7825 TL

Ayrıca bu tutar sonraki aylarda GVK m.103’de yer alan artan oranlı dediğimiz tarifede istisna hariç tutar üzerinden değerlendirilerek vergilendirilecektir. Yani vergi dilimine esas alınacak tutar istisna hariç tutar olmayacaktır.

Şayet bugün düzenlenen gelir ve damga vergisi istisnası yapılması 10 bin TL maaş alan, eşi çalışmayan ve üç çocuklu biri için maaş ve vergi bordrosu ise aşağıda Tablo 3’de yer almaktadır.

Tablo 3; Gelir ve damga vergisi istisnası olmasaydı 10 bin TL maaş alan, eşi çalışmayan ve üç çocuklu biri için maaş ve vergi bordrosu (eski düzenleme kapsamında)

		2022 (TL)
a	Brüt Ücret	10.000 TL
b	Sigorta Primi İşçi Payı(%14)	1.400 TL
c	İşsizlik Sigortası Primi İşçi Payı (%1)	100 TL
d	Gelir Vergisi Matrahı (a-(b+c))	8.500 TL
e	Hesaplanan Gelir Vergisi	1.275 TL
f	Damga Vergisi (% 0,759)	75,90 TL
g	AGİ hariç ödenecek Ücret (d-(e+f))	7.149,1 TL
h	Kesintiler Toplamı (b+c+e+f)	2.851 TL
k	Asgari Geçim İndirimi (AGİ) (Bekâr ve Çocuksuz)	638,1 TL
l	Ödenecek gelir vergisi (e-k)	636,9
m	Ele geçen Ücret (Asgari Ücret+AGİ dahil)	7,787,2 TL

Buna göre 10 bin TL brüt ücret alan bir kişi 1 Ocak 2022’den itibaren eline net 7 bin 825 TL geçecek ancak istisna edilmemiş olsaydı eline net 7.787 TL geçecekti. Yani eşi çalışmayan üç çocuklu 10 bin TL brüt ücret alan bir çalışanın eline yeni düzenlemeyle 38 TL fazla ücret geçecek.

Hazine’ye vergi hasılatı açısından nasıl yansıyacak?

1 Ocak 2022 tarihinden itibaren uygulanacak olan 5.004 TL brüt aylık asgari ücret uygulaması ve gelir ile damga vergisi istisnası sonucunda şayet asgari geçim indirimi sonlanmasaydı üç çocuklu bir çalışanın devlete ödeyeceği gelir vergisi “sıfır” TL olacaktı zaten. Bu anlamda eşi çalışmayan ve üç çocuklu bir çalışan için damga vergisi hariç pek bir değişiklik olmamış oldu.

Ancak brüt maaşı 10 bin TL olan bir çalışan yeni düzenleme ile Ocak ayı için 637 TL gelir vergisi, brüt asgari ücreti aşan ücret geliri için ise 38 TL damga vergisi ödeyecek. Bu kapsamda 10 bin TL brüt aylık maaş alan bir çalışanın devlete ödeyeceği toplam vergi (637+38) 675  TL olacaktır. Ancak gelir ve damga vergisi istisnası uygulanmasaydı bu kişinin 2022 Ocak ayında ödeyeceği toplam vergi ise 712,8 TL olacaktı.

Yani bu yeni düzenleme ile 10 bin TL aylık brüt maaştan Hazine’nin aylık vazgeçeceği tutar (712,8-675) 38 TL olacak. Bu tutar GVK m.103 kapsamında artan oranlı tarife dolayısıyla ay bazında değişiklik gösterecektir.

* Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ali Fuad Başgil Hukuk Fakültesi Kamu Hukuku Bölüm Başkanı

murat.bati@omu.edu.tr