Dengbêjliğiyle Kürt tarihine ışık tutuyor

URFA – Çocukluk hayali olan Erîvan Radyosu’nda klam söylemeyi gerçekleştiremeyen dengbêj Mistefa, inşaatta, köy odalarında ve sokakta seslendirdiği klamlarla Kürt kültür ve tarihine ışık tutuyor.

Urfa merkez Eyyübiye ilçesinde yaşayan 61 yaşındaki dengbêj Mistefa (Mustafa Tek), Kürt kültür ve tarihinin günümüze kadar ulaşmasında önemli bir yere sahip olan dengbêjlik geleneğini sürdüren sayılı kişilerden biri. Suruç ilçesine bağlı Cinabê Dûgerna-Sarişix (Sarı Işık) kırsal mahallesinde dünyaya gelen dengbêj Tek, küçük yaşlarda annesi ve dayısında dinlediği klamları ezberlemeye başlar. Tek, köylerine gelen dengbêjlerin şevbuhêrklerinde (divan) de yer alarak, kendisini en çok etkileyen dengbêj Baqî Xido’nun seslendirdiği “Derwêşe Evdî”, “Delale Edûle”, “Bêmal”, “Mem û Zîn”, “Lo Dilo” ve “Evnî beg” klamlarını ezberler. Köylerinde okul olmadığı için okuma-yazma bilmeyen Tek, ezberlediği klamları unutmamak için uyumadan önce birçok kez tekrarlar. 

 

 

ERÎVAN HAYALİ

 

Tek, babasının sık sık dinlediği Ermenîstan’da yayın yapan Erîvan Radyosu’ndan kaynaklı da dengbêjliğe ayrı bir ilgi duyar. Öyle ki 1980’li yıllarda sattığı hayvanların parasıyla çıkardığı pasaportla Erîvan Radyosu’da klam söylemek için Ermenistan’a gitmek ister. Ancak o dönemin şartlarından kaynaklı bu isteği gerçekleşmez. Ermenistan’a gidememesi üzerine klamlara ara veren Tek, ezberlediği eserleri ise yalnız olduğu vakitlerde kendi kendine tekrarlayarak unutmamaya çalışır. Tek, 2000’li yıllara kadar inşaatlarda çalışarak, çok sevdiği dengbêjlikten uzak yaşamaya başlar. Bu sürede 50’ye yakın klam ezberleyen Tek, dengbêjliği yaşatmak için divanlarda klam söylemeye karar verir.  

 

TARİHE IŞIK TUTUYOR  

 

Ezberlediği eserlerin yanı sıra kendisine ait de 10 klamın olduğunu aktaran Tek, bu klamların temasının ise kahramanlık, aşk, ihanet ve doğa olduğunu kaydetti. PKK Lideri Abdullah Öcalan’ın tutuklanması, Kobanê direnişi gibi önemli olaylara da klamlarında yer verdiğini ifade eden Tek, amacının “tarihe ışık tutmak” olduğunu kaydetti. Günlük yaşamda karşılaştığı zorluklara dair de 2 klam bestelediğini ifade eden Tek, çalıştığı inşaatta, gittiği köy odalarında, sokakta, desteklediği partinin binasında klamlarını seslendirdiğine işaret ederek, Kürt tarihi ve Kürt kültürünün unutulmaması için elinden geleni yapacağını belirtti. 

 

‘GELENEK KAYBOLMAMALI’

 

Dengbêj geleneğinin Kürt halkı için önemli bir yeri olduğunun altını çizen Tek, “Kürt tarihi dengbêjler sayesinde sözlü olarak günümüze geldi. Dengbêjlik bir kültürdür. Söz söyleme, bunu başkasına dinlettirmek… Kürt halkının da kültürü dengbêjliktir. Dengbêjler söylemese tarih bilinmeyecek. Bu kültürün hiçbir zaman yok olmaması gerek” diye konuştu. Urfa’da eskiden birçok dengbêj olduğunu anımsatan Tek, bu sayının her geçen gün daha da düştüğünü kaydetti. Dengbêjlik geleneğinin yaşaması için herkesin elini taşın altına koyması gerektiğini vurgulayan Tek, “Uzun bir süre hiç sohbetlerde söylemedim. Sonra ne kadar yanlış yaptığımı anladım. Şimdi her yerde söylemek istiyorum. Bu geleneğin kaybolmaması gerek” dedi. 

 

MA / Emrullah Acar