Koronavirüs salgını insanların gündelik hayatında önemli değişimlere yol açarken ailelerin tüketim alışkanlıkları da Covid-19 döneminde değişime uğradı. İnsanlar tedbir ve kısıtlamalardan dolayı salgın öncesi döneme göre çok daha fazla evinde zaman geçirdi. Bu durum hanehalklarının tüketim harcamalarına yansıdı. Ailelerin lokanta ve otellerle birlikte ulaştırma ve eğlenceye yaptığı harcamalar azalırken gıda ve alkolsüz içeceklere ayrılan oran arttı.
Peki, Covid-19 döneminde hanehalklarının tüketim harcamaları Avrupa Birliği (AB) ve Türkiye’de nasıl değişti?
AB İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) verilerine göre AB’de 2020 yılında hanehalkı tüketim harcamaları 2019’a göre Euro bazında yüzde 8 düştü. Bu, kayıtların tutulmaya başlandığı zamandan bu yana görülen en yüksek düşüş oldu. Türkiye’de ise aynı dönemde Euro bazında harcamalar yüzde 12,3 düşüş ile 413,7 milyar Euro’dan 362,5 milyar Euro’ya geriledi.
Ürün ve hizmetlere yapılan harcamaların nasıl değiştiğine iki farklı şekilde bakmak mümkün. İlki Euro cinsinden yapılan harcama miktarındaki değişime bakmak. Ancak Türk lirasının Euro karşısında son yıllarda yaşadığı değer kaybından dolayı bu bazı sorunlar yaratıyor. 2019-2020 arasında TL, Euro karşısında yaklaşık yüzde 25 değer kaybetmişti.
İkinci yöntem ise harcama türlerindeki değişime bakmak. Türkiye İstatistik Kurumu ve Eurostat hanehalkı harcamalarının ne kadarının konut, gıda, ulaştırma gibi farklı alanlara yapıldığını gösteriyor. Biz bu yolu takip ederek değişimi inceledik.
Türkiye’de en çok harcama gıdaya yapılıyor
Türkiye’de hanehalklarının en çok harcama yaptığı alan yüzde 24,2 ile gıda ve alkolsüz içecekler. Bu, Türkiye’de ailelerin yaptıkları harcamanın dörtte birinin gıda ve alkolsüz içeceğe gitmesi demek. İkinci sırada yüzde 15,3 ile ulaştırma var. Konut ve kira harcamalarının oranı ise yüzde 15,1. Harcamaların yüzde 8,5’i ise mobilya ve ev eşyalarına gidiyor. Harcanan 100 TL’nin 6,4 TL’si ise giyik ve ayakkabıya gitti.
AB’de en yüksek masraf konut ve kira
AB’de 2020 yılında hanehalklarının yaptıkları harcamaların yüzde 25,7’si konut ve kiraya gitti. İkinci en büyük harcama alanı ise yüzde 14,48 ile gıda ve alkolsüz içecekler. Bunu yüzde 11,6 ile ulaştırma ve yüzde 11,5 ile çeşitli mal ve hizmetler takip ediyor. AB vatandaşlarının 2020’de hanehalklarının harcadıkları 100 Euro’nun 4,4’ü ise alkollü içecek, sigara ve tütüne gitti. Eğlence ve kültüre yapılan harcamaların oranı yüzde 7,8.
Lokanta/otel ve giyim/ayakkabı harcamaları azaldı
2019-2020 yılları arasında harcama oranlarındaki değişime baktığımızda en keskin fark sürpriz olmayan şekilde lokanta ve otellerde oldu. Türkiye’de lokanta ve otellere yapılan harcamanın oranı yüzde 29; AB’de ise yüzde 31 geriledi. Kısıtlamalardan dolayı evlerinde kalmak zorunda kalan insanların bu alandaki harcamaları doğal olarak düştü.
İnsanlar daha çok evlerinde kalınca giyim ve ayakkabıya olan ihtiyaçları da düşmüş görünüyor. Türkiye’de giyim ve ayakkabıya yapılan harcamaların oranı yüzde 12,3 gerilerken AB ülkelerinde de yüzde 10,9 düştü.
Türkiye’de ulaştırma ile birlikte eğlence ve kültüre yapılan harcamaların oranı yüzde 3,2 düştü. Bu iki alanda AB’de düşüş ise daha yüksek oldu. AB’de ulaştırmanın harcamalardaki payı yüzde 11,5; eğlence ve kültürün payı ise yüzde 10,3 geriledi.
Eğitimin payı ise Türkiye ve AB’de değişmedi.
Gıda, mobilya ve ev eşyası harcamaları arttı
2019-2020 arasında harcamalarda payını en çok arttıran ise hem Türkiye’de hem de AB ülkelerinde gıda ve alkolsüz içecekler oldu. Gıda ve alkolsüz içeceklerin payı Türkiye’de yüzde 10,5; AB’de ise yüzde 13,8 yükseldi.
Benzer şekilde mobilya ve ev eşyalarının harcamalardaki payı da yükseldi. Artış Türkiye’de yüzde 9; AB’de ise yüzde 9,1 oldu. Harcamalarda haberleşmenin oranı da Türkiye’de yüzde 6,9; AB’de yüzde 8,3 yükseldi.
Pandemi döneminde alkollü içecek, sigara ve tütüne yapılan harcamaların oranı Türkiye’de yüzde 5,9 artarken bu oran AB’de yüzde 10’a kadar çıktı.
Harcama paylarında AB’de en çok artış gösteren ikinci alan ise yüzde 9,4 ile konut ve kira oldu. Türkiye’de bu alandaki artış yüzde 3,4’te kaldı. Harcamalarda sağlığın payı ise Türkiye’de yüzde 4,8; AB’de ise yüzde 4,5 arttı.
Eurostat hanehalkı tüketim harcamalarının 2021’de nasıl seyrettiğini ise 2022 yılının ikinci yarısında açıklayacak.
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***