Site icon İnternet Haberler Köşe Yazıları Yorumlar Siyaset Ekonomi Spor

Steven Cook: Sisi’den Erdoğan’a… Neden diktatörler her zaman yasaya saygılı görünmeyi sever?

Steven Cook: Sisi’den Erdoğan’a… Neden diktatörler her zaman yasaya saygılı görünmeyi sever?


Foreing Policy köşe yazarı Steven A. Cook, Sisi’nin Mısır’da Silahlı Kuvvetler üzerine araştırma yapma ve yazı yazılmasını yasaklayan yasal düzenleme girişimi üzerinden otoriterler liderlerin neden baskıcı sistemlerine yasal kılıf aradıklarını yazdı: 

“Geçen hafta, Mısır Temsilciler Meclisi ülkenin terörle mücadele yasasında cumhurbaşkanlığının ve ülkenin silahlı kuvvetlerinin yetkilerini güçlendiren değişiklikleri onayladı. Bu değişikliklerle Başkan Abdel Fattah al-Sisi, “güvenliği ve kamu düzenini korumak için önlemler” alabilir. Hiç şüphe yok ki Mısırlı yetkililer güvenlik ve kamu düzeninin korunması kavramını mümkün olduğunca geniş tanımlayacaklardır. 

Sonuç, Mısır liderliğinin bir hafta önce kaldırdığı ve Sisi’nin hem şiddet uygulayan hem de barışçıl muhaliflerine karşı rutin olarak kullandığı acil durum önlemlerinden muhtemelen daha kapsamlı olacak bir terörle mücadele yasasıdır. Mısır devleti veriyor, Mısır devleti alıyor.

Bunları okumanın hiçbiri şok edici gelmiyordu, ancak ordu hakkında araştırma yapmanın ve hükümetten yazılı izin almadan bu konuda yazmanın oldukça büyük bir para cezasıyla sonuçlanacağını okuduğumda kanım dondu. 1990’ların sonu ve 2000’lerin başında değil de şimdi tez araştırmamı yapıyor olsaydım, ilk kitabım olan projeye hiç başlamazdım.

Ama mesele bu tabii ki: Asıl amaç yüksek lisans öğrencilerinin, akademisyenlerin ve gazetecilerin kalplerine korku salmak. Bu sadece önemsiz bir kötü niyet değil, Mısır’da silahlı kuvvetleri incelemeyen, ancak yine de hükümetin istemediği bir konuyu araştırdığı için yakalanan, işkence gören ve öldürülen zavallı İtalyan yüksek lisans öğrencisi Giulio Regeni gibi insanları susturmak için yasal bir kılıf….

Sisi’nin ve danışmanlarının elindeki tüm güçle, yasada değişiklik yapmak ve Mısır Temsilciler Meclisi’nden geçirmekle uğraşmaları garip görünebilir. Demokratik siyasetin neredeyse her yönüne düşman olan otoriterler neden sıklıkla demokratik pratikleri taklit etmenin gerekli olduğunu düşünüyorlar? Niçin bu yola başvuruyorlar? 

Bu konuda tamamen bilgisiz olanlar için bir hatırlatma: Mısır Anayasası açık, demokratik ve adil bir hükümet sistemi sağlar. Örneğin 4. madde şöyle der: “Egemenlik, onu uygulayan ve koruyan yalnızca halka aittir. Onlar gücün kaynağıdır. Bu Anayasa’da öngörülen eşitlik, adalet ve vatandaşlar arasında fırsat eşitliği ilkesine dayanan milli birliklerini korurlar.” 

Ve bunu izleyen madde, Mısır’ın siyasi sisteminin barışçıl güç aktarımına, insan haklarına saygıya, kuvvetler ayrılığına ve “partizan çokluğuna” dayandığını ilan ediyor. Kulağa hoş geliyor, değil mi? Anayasayı hazırlayanlar, liberal ve demokratik bir anayasanın neye benzediğini açıkça anlamışlar doğrusu.

Ancak “kanunun gösterdiği şekilde”, “hukukun gösterdiği şekilde”, “hukuka uygun” gibi ibareleri metin boyunca kullanma konusunda da becerikliler. Semantik gibi görünebilir, ancak bu tür formülasyonlar Mısırlı yetkililerin her iki yöne de sahip olmasına izin veriyor: Liberal ve demokratik politikalara benzeyen ancak baskıyı kolaylaştıran tuzak kapıları olan kurumlar. 

Mısırlılara resmi olarak araştırma özgürlüğü (Madde 66) ve yayın özgürlüğü (Madde 71) verilmiş olsa da, bu haklar aslında onları kışkırtma ve “bireylerin onurunu incitmeye” ilişkin yasalara tabi kılınarak sınırlandırılmıştır. Araştırma yapma ve yayınlama hakkını fiilen korumaz.

Bu, sistemin nasıl çalıştığını açıklıyor, ancak Mısır hükümetinin neden sözde demokratik uygulamalardan yararlanarak yasaya anti-demokratik hükümleri yerleştirmekle uğraştığını açıklamıyor. Sisi ve diğer demokratik olmayan ülkelerdeki muadilleri tüm güce sahip olduklarından, böyle yasal detaylar aslında pek gerekli görünmüyor, ancak onlar bu durumdan iki şekilde faydalanıyorlar. 

İlk olarak, terörle mücadele yasasında yapılan değişikliklerin kodlanması, Mısır devletinin ana direktifi olan siyasi kontrole katkıda bulunan bir uygulama mekanizması sağlar. İkincisi ve daha da önemlisi, rejimin savunucularına yurtiçinden ve yurtdışından gelen eleştirileri saptırması veya baltalaması için bir yol sağlar.

ABD Dışişleri Bakanlığı’nın Mısır’ın siyasi sisteminin baskıcı doğası hakkında “endişe” hatta “son derece endişe” ifade edebileceği bir durumda, Mısır Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Mısır’ın parlamenter bir sistem olduğu gerçeğine atıfta bulunabilir. Kuvvetler ayrılığı ve insan haklarının, özgürlüklerin ve hukukun üstünlüğünün söylemden kutsallaştırıldığı bir anayasası olduğunu vurgulayabilir.

Stephen Colbert’in “doğru” veya “doğruluk” dediği şey budur, yani bir ifade yeterince doğrudur, ancak tüm hikayeyi kapsamaz. Mısırlı bir yetkilinin terörle mücadele değişiklikleriyle ilgili sorulara yanıt verdiğini hayal edebilirsiniz: “Egemen olan Mısır halkını temsil eden parlamentodan geçtiler. Sistem böyle çalışıyor. Bu bizim kanunumuz. Biz egemen bir ülkeyiz.” Bu tür meseleler hakkında Mısırlı bir yetkiliyle görüşmüş olan herkes, neden bahsettiğimi tam olarak bilir.

Bu sadece bir Mısır fenomeni değil. Türk, Macar, Rus, Leh ve diğer yetkililer aynı tür konuşma tarzlarını kullanıyor. Bir Türk diplomatına Türkiye’de neden bu kadar çok gazetecinin tutuklu olduğunu soracak olursak, anayasanın 28. maddesi basın özgürlüğünü güvence altına almasına rağmen, bu güvencelerin geçerli olmadığını söylemeye eğilimlidirler. 

Bunun nedeni, diplomatın iddiasına göre, söz konusu gazeteciler ve editörler, Türkiye’yi hukukun üstünlüğü ile yönetilen demokratik ve laik bir cumhuriyet olarak kuran anayasanın geri alınamaz 1, 2 ve 3. maddelerini baltalamaya çalışmışlardır.

Türkiye’nin tutuklu gazetecilerinin çoğu elbette böyle bir şey yapmadı. Ancak basın özgürlüğün tanıyan anayasada aynı özgürlükleri sınırlayan hükümler olduğu için, Türk siyasi yetkililer gazetecilere siyasi nedenlerle yapılan zulmün tamamıyla yasal olduğunu savunabilir.

Otoriter rejimleri temsil eden yetkililerin söylediklerine inanan var mı? Söylemesi zor. Türkiye örneğinden yola çıkarak, AKP destekçileri, Türkiye’de demokrasi olmadığını ve demokrasilerde gazetecilerin hapiste olmaması gerektiğini söylediğiniz için size deli gibi bakıyorlar. 

Benzer şekilde, Mısırlı yetkililer, ülkelerinin içler acısı insan hakları siciline ilişkin Batılı değerlendirmeleri reddederek, hapishanedeki insanların orada bulunmalarının bir nedeni olduğunu ve Mısır’ın bağımsız yargıçlarının onları oraya koyduğunu vurguluyor. 

Bu elbette sadece rejimin destekçileri için makul. Bununla birlikte, destekçileri zaten ikna oldukları bir şeye ikna etmek mesele değil. Aksine, kısıtlayıcı önlemleri ve otoriter araçları bir hukuk sistemine ve anayasal düzene yerleştirmek, yabancı hükümetlerin, uluslararası insan hakları gruplarının ve az sayıdaki yerli muhaliflerin eleştirilerini bir kenara bırakmaya yardımcı olur. 

İnsan hakları savunucuları sık sık ABD ve Avrupalı liderlere Sisi gibi otoriterleri, kendi anayasalarının bireysel haklara saygı gösterme taahhütlerine bağlı kalmaları konusunda baskı yapmaları için rica ve taleplerde bulundu. 

Makul bir strateji, ancak otoriterler, rejimin savunmasında bir tür yasalcılıktan yararlandılar. Kendi vatandaşlarını (ve yabancıları) hukuku kötüye kullanarak mağdur etme konusunda, aynı anayasayı kendi eleştirmenlerine karşı kullandılar. Şimdiye kadar, işe yaradı.

Makalenin orijinali: https://foreignpolicy.com/2021/11/10/why-dictators-always-pretend-to-love-the-law/?tpcc=recirc_latest062921

***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***

Exit mobile version