Covid-19 aşılarının zamanla etkinliğini kaybetmesi ve Delta varyantı gibi daha tehlikeli ve bulaşıcı virüsler karşısında ABD ve İsrail gibi ülkelerde, yaşlı veya risk grubunda olanlara üçüncü doz güçlendirici aşı vurulmaya başlandı.
Peki güçlendirici aşı dozları ne kadar gerekli? Neden bazı bilim insanları ve Dünya Sağlık Örgütü üçüncü doz aşının yaygınlaşmasına karşı çıkıyor?
Araştırmalar ve veriler güçlendirici aşı hakkında ne diyor?
ABD’li Pfizer ve Alman ortağı BioNTech şirketleri, başlangıçta semptomatik Covid-19 enfeksiyonuna karşı yüzde 90’ın üzerinde olduğu tahmin edilen aşılarının etkinliğinin zamanla azaldığını gösteren yeni araştırmalar sundu.
Sonuç olarak, pandemi sırasında daha önce aşılanan kişilerin, özellikle hızla yayılan Delta varyantı karşısında daha savunmasız olduğu ortaya çıktı. İlaç üreticileri, 3. doz güçlendirici dozların iki doz aşılama tarafından üretilen antikorların azalan seviyelerini geri kazanmaya yardımcı olduğunu söyledi.
Covid-19 aşısı üreten bir diğer ABD’li ilaç firması Moderna da bu hafta yaptığı açıklamada, 13 ay önce iki dozluk aşı yaptıranlarda, sekiz ay önce aşılananlara kıyasla daha yüksek enfeksiyon oranı olduğunu ifade etti. Yani Moderna aşısında da zamanla antikor seviyesi azalıyor.
Pfizer: Her iki ayda aşının etkinliği yüzde 6 azalıyor
Pfizer’in 30 bin kişilik klinik denemesinden elde edilen veriler, aşının etkinliğinin ikinci dozdan sonra her iki ayda bir yaklaşık yüzde 6 oranında azaldığını gösteriyor. Pfizer’in 300 katılımcıda ikinci bir deneme testi ise, üçüncü bir dozun, ikinciden daha iyi bir bağışıklık sağladığını gösterdi.
ABD sağlık düzenleyicileri ayrıca, nüfusun çoğunluğunun Pfizer/BioNTech aşısını aldığı İsrail’den aşı etkinliği ve güçlendiricilere ilişkin verileri yakından izliyor. İsrail’de 12 yaş ve üstü herkese destekleyici 3’ncü doz aşı yaptırılıyor.
İsrail’de 60 yaş üstü olanlara 3. doz aşı var
İsrail Sağlık Bakanlığı bu hafta, 60 yaş ve üzeri 1,1 milyondan fazla insanın bir takviye dozu Pfizer aldığını ve bu gruptaki Covid-19 kaynaklı ciddi hastalıkların yanı sıra genel enfeksiyonlarda düşüşe yol açtığını gösteren verileri duyurdu. Araştırmacılar destekleyici dozun aşı etkinliğini yüzde 95’e geri yükseltebileceğini öne sürüyor.
Ayrıca, ABD ve İsrail’deki bazı sağlık yetkilileri, ciddi hastalıkları önlemenin yanı sıra, birçok ülkede enfeksiyon oranlarının arttığı bir zamanda takviye dozlarının koronavirüsün bulaşmasını azaltmaya yardımcı olabileceğini savunuyor.
Güçlendirici aşı dozuna gelen eleştiriler
Pek çok aşı uzmanı, şu ana kadarki verilerin yalnızca yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde güçlendiricilere ihtiyaç olduğunu gösterdiğini söylüyor. Hatta ABD, üçüncü doz aşı planını açıkladığında FDA’da görev yapan iki bilim insanı istifa etti.
İsrail Sağlık Bakanlığı’nın bir raporu, 50-59 ve 40-49 yaşları arasındakilere kıyasla, 60 yaş üstü aşılı kişilerde ciddi bulaşıcı enfeksiyon riskinin çok daha yüksek olduğunu gösteriyor.
ABD’deki diğer araştırmalar, iki doz aşının 65 yaşın altındaki yetişkinlerde ciddi hastalık ve ölümlere karşı oldukça koruyucu olduğunu gösteriyor.
Ayrıca ünlü bilim dergilerinden The Lancet’te yayınlanan ve DSÖ’ye bağlı araştırmacıların da katıldığı çalışmaya göre, Covid-19’un daha şiddetli çeşitlerine karşı iki doz aşının yeterli olduğu belirtildi.
Lancet’in araştırmasının vardığı sonuca göre varyantlar aşıların sağladığı bağışıklığı aşacak kadar gelişmiş durumda değil.
Çalışmanın yazarları varyantların bu bağışıklığı aşması durumunda üçüncü doz aşılar yerine bu varyantlara karşı hazırlanmış aşı çeşitlerinin kullanılmasının daha doğru olduğunu belirtiyor.
Birleşik Krallık, Fransa ve Almanya dahil olmak üzere bazı ülkeler, yaşlı yetişkinler ve diğer yüksek riskli gruplar için şimdiye kadar sınırlı sayıda 3’ncü doz aşı vurdu. Bunu genel topluma yayma gibi bir öncelik bulunmuyor.
DSÖ’den uyarı: Dünyada aşı olamayan çok insan var
Bir diğer eleştiri noktası ise, dünya genelindeki aşılanma sorunu. Dünya Sağlık Örgütü, ABD ve diğer zengin ülkelere, takviye aşıları teklif etmeyi bırakmaları ve bu dozları, dünya çapında henüz ilk dozlarını almayan birçok insanı aşılamaya yardımcı olmak için kullanmaları için defalarca çağrıda bulundu. Ancak bu konuda herhangi bir olumlu yanıt alamadı.
Dünya Sağlık Örgütü Başkanı Tedros Adhanom Ghebreyesus da sene sonuna ülkelere ek doz aşı yapmamaları çağrısında bulundu.
Birleşmiş Milletler’e bağlı örgüt, ay sonuna kadar her ülkenin nüfusunun en az yüzde 10’unu, sene sonuna kadar da en az yüzde 40’ını aşılamasını hedefliyor. Gelecek senenin ortasına kadar bu oranın ise yüzde 70’e ulaşması planlanıyor. Bununla birlikte Tedros yüzde 10’luk hedefe düşük gelirli bir ülkenin bile henüz ulaşamadığının altını çiziyor.
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***