Önümüz kış. Doğalgaz faturası şimdiden vatandaşı düşündürüyor. Doğalgaz fiyatları ne kadar artar? Artışın elektriğe ve diğer fiyatlara yansıması ne olur? Uzmanlar; Aktürk ve Türkyılmaz yanıtladı ve tahminlerini belirtti.
Türkiye’de son dönemlerde fiyatlarda fahiş fiyat artışı yaşanıyor.
Bu durumu Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da kabul etti.
Erdoğan, fiyat artışına dair önemlerin alınıp hayata geçirileceğini ifade etmişti.
Yaz ayları, tarım üretimlerinin artması ve ısınma amaçlı doğalgaz ihtiyacının azalması nedeniyle kış mevsimine göre her zaman daha az masraflı olarak bilinir.
Şimdi merak edilen havaların soğumasıyla birlikte doğalgaz fiyatlarında artış olup olmayacağı.
Bloomberg HT’de 15 Eylül 2021 Çarşamba günü çıkan habere göre spot doğalgaz piyasasında 1000 metreküp gazın referans fiyatı, 14 Eylül’de 2 bin 275 lira 26 kuruşla yılın rekorunu kırdı.
Geçen eylülde sanayide ve doğalgazda kullanılan elektriğe yüzde 15 zam yapıldı ancak bu konutlara uygulanan tarifelere yansıtılmadı. Doğalgaza gelen zam, birçok hizmet ve ürünün fiyatını da etkiliyor.
Eski Boru Hatları İle Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ) Gaz Alımı Daire Başkanı ve enerji uzmanı Arif Aktürk ve İstanbul Makine Mühendisleri Odası Enerji Çalışma Grubu Başkanı Oğuz Türkyılmaz, doğalgaz olası fiyatlarını değerlendirdi.
“BOTAŞ’ın uzun vadeli kontratlarında artış olacaktır”
Arif Aktürk, Türkiye”de kağıt üstünde serbest olsa bile şu an için doğalgazın sadece BOTAŞ tarafından ithal edildiğini hatırlattı.
Doğalgaz ithalatında fiyatı belirleyen iki unsurun olduğunu dile getiren Aktürk, “BOTAŞ’ın doğalgaz ithalatında iki farklı maliyet yapısı bulunur. Bunlar uzun vadeli kontratlar ve spot ile mevsimsel kontratlar” dedi.
Uzun vadeli kontratların fiyatları petrol ürünlerinin oluşturduğu bir formülle belirlendiğini anlatan Aktürk, “Her üç ayda bir, sözleşmedeki formül yeniden hesaplanıyor. Geçmiş 6 aylık ortalamalarla çıkan sonuç o kontratın önündeki üç ayın fiyatı oluyor. Petrol fiyatlarındaki artış petrol ürünlerine de etkisi var. Petrolün varili 73, 74 dolar civarında. Ekim ayında yeni dönem başlıyor. Burada BOTAŞ’ın uzun vadeli kontratlarında artış olacaktır” diye konuştu.
“Şu an 36 milyar metreküp var talep kışın 58-60 milyar metreküpe çıkacak”
Aktürk, doğalgaz fiyatlarına etki eden ikinci unsuru ise şöyle anlattı:
“Kış aylarında konutlardan gelen ilave talebi karşılamak için BOTAŞ, spot doğalgaz tedariği yapıyordu. Geçen yıllarda spot doğalgaz fiyatları çok ucuzdu. 2020’de talebin 15 milyar metreküpü spot doğalgaz ile tedarik edildi. Ancak son dönemde artan fiyatlardan dolayı spot doğalgaz ithalatı da artacak. Türkiye’nin şu an uzun vadeli kontrat miktarı 36 milyar metreküp. Ancak talebin aralık ve ocak aylarında 58-60 milyar metreküpe ulaşması bekleniyor. BOTAŞ, aradaki farkı tedarik etmek zorunda. Azerbaycan ile boru gazlı olarak ilave spot boru gazı miktarı üzerinden anlaşıldığı belirtiliyor. Ancak anlaşma Avrupa İtalya fiyatlarına endeksli yapılmış. İtalya’da PSV (doğalgaz fiyatlarının belirlendiği piyasa) çok arttığı için oradan gelecek spot fiyatı da fazla olacaktır.”
“Siyasi irade doğalgaz alım fiyatlarındaki artışı vatandaşa yansıtırlar mı?”
Aktürk, bu şartlar altında 1 Ocak’tan itibaren spot gaz fiyatlarının alım fiyatlarında ciddi yükselme beklendiğini kaydederek, “Bunun vatandaşa yansıtırlar mı, yansıtmazlar mı bu siyasi iradenin vereceği karar. Yansıtmazsa kaynağını bulmak zorunda. Bu, BOTAŞ’ın bilançosu içerisinde sübvanse edeceği bir rakam olmaktan çıktı. Kaynağı bulunabilir mi? Bu ekonomik konjonktürde bilemiyorum ancak sonuç olarak doğalgaz fiyatlarında ciddi bir artış bekliyorum” ifadelerini kullandı.
“Böyle giderse doğalgazda yüzde 30-35 civarında bir zam ihtiyacı var”
“Ne kadarlık bir artış bekliyorsunuz” sorusuna da Aktürk, şu cevabı verdi:
“Geçen temmuz ayında yıl sonuna kadar yüzde 40’lık bir artış bekliyordum. Ancak spot gaz fiyatları inanılmaz rekorlar kırıyor. Geçen eylülde yüzde 15’lik bir zam yapıldı ancak bu konutlara yansıtılmadı. Elektrik santrallerine ve sanayiye yansıtıldı. Ancak böyle giderse ekim, kasım ve aralık ayında yüzde 30-35 civarında bir zam ihtiyacı var. Bu ne şekilde konutlara, santrallere ve sanayiye dağıtılır bilemiyorum. Elektrik ve sanayiyi yüksek tutup konutları sübvanse edebilirler ancak oranlar ne olur bilemiyorum. Çünkü artık rasyonel kararlar verilmiyor. Seçim olacaksa 2022’de konutlara daha az yansıtırlar, olmayacaksa daha fazla yansıtılır. Halkın alım gücü de düştü. Zor bir durum. Bu dönemde BOTAŞ’ta yönetici olmak da zor iş. Allah yardımcıları olsun.”
“Türkiye, geçen yıl sıvı doğalgazdaki düşük fiyat fırsatını kaçırdı”
Oğuz Türkyılmaz ise Türkiye’ye doğalgazın iki şekilde geldiğini bunlardan ilkinin boru hattıyla, ikincisinin de tankerlerle getirilen “Spot doğalgaz” ya da “Spot LNG” adlarıyla bilinen sıvılaştırılmış gazın olduğunu söyledi. Tankerlerle getirilen sıvı gaz sahillerdeki tesislerde gaza çevrilerek şebekeye basılıyor.
Türkyılmaz, boru hatlarıyla gelen doğalgazın uzun vadeli kontratlarla alındığını ancak gemilerle getirilen spot doğalgazın ya da diğer adıyla Spot LNG’lerin kısa vadeli sözleşmelerle alındığını kaydederek, şunları söyledi:
“Diyelim ki bir tankerde sıvı gaz var. İhtiyacın varsa talep ediyorsun gemi gelip alıyor. Geçen yıl dünyadaki ekonomik daralmadan dolayı alımlar düşünce kısa vadeli kontratlar yapan LNG gazlar elde kaldı. Fiyatları düştü. Bu nedenle Türkiye’de geçen sene doğalgaz ihtiyacının yüzde 30’unu LNG olarak aldı. Ancak Türkiye bu fırsatı değerlendirerek fiyatların düşük olduğu süreçte daha uzun vadeli sözleşmeler yapabilirdi ancak bu fırsat kaçırıldı.”
Boru hatlarıyla gelen gazın da maliyeti yüksek
İran, Rusya ve Azerbaycan’dan boru hatlarıyla alınan doğalgazın da maliyetinin yüksek olduğunu özellikle dost kardeş olarak adlandırdığımız Azerbaycan’ın Türkiye’ye yüksek fiyatlar uyguladığını iddia eden Türkyılmaz, ikili anlaşmalarda Türkiye’nin çıkarlarının korunması için daha fazla gayret edilmesi gerektiğini söyledi.
“Doğalgaz fiyatlarındaki artış elektriğe de yansır”
Türkyılmaz, bu şartlar altında doğalgaz fiyatlarının artmasının elektrik fiyatlarına da yansıyacağını söyledi.
Bugüne kadar elektrik tüketimindeki bütün kesimlerin santrallerin, sanayicilerin ve konutların devletten destek gördüğünü kaydeden Türkyılmaz, şöyle konuştu:
“Son zamanlarda büyük sanayiye desteği bir miktar azalttılar. Peşinatlarını biraz daha şişirebilirler. Sonuç ne olur? Elektrik üretiminde doğalgazın payı yüzde 30’a gidiyor. Doğalgazı elektrikle üretirseniz ne olur doğalgaz artınca elektrik fiyatları da artar. Ekimde çok düşük bir fiyat artışı olur elektrik fiyatları arttığı için. İkinci olarak sanayide üretilen doğalgazın maliyeti arttığı için bütün vatandaşın ürettiği ürünlere yansır.”
“Yüksek oranlı zam olur”
“Doğalgaz ve elektrikte ne kadarlık bir oranda zam olur” sorusuna Türkyılmaz, “Rakam söylemek yanlış olur. İzlenen politikaların sonucu olarak elektrikte doğalgazda yüksek oranda zamlar bekliyorum. Rakam söylemek legalize etmek oluyor. Sanayicilerin girdileri arttığından ürünlerin fiyatları daha da artacak” dedi.
Vatandaşı korumanın tek yolu doğalgazda KDV’yi yüzde 1 indirmek
Türkyılmaz, doğalgaz giderlerinde vatandaşı korumanın tek yolunun doğalgazdan alınan yüzde 18’lik KDV’nin yüzde 1’e düşürmekten geçtiğini, bundan başka kısa vadede yapılabilecek başka şeyin olmadığını sözlerine ekledi.
KAYNAK: INDEPENDENT TÜRKÇE – ALİ KEMAL ERDEM
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***