Çin’in en büyük gayrimenkul şirketlerinden biri olan Evergrande’nin içinde bulunduğu mali kriz yüzünden finansal piyasalarda panik havası hakim.
Perşembe günü şirketin Çin’deki ve yurt dışındaki alacaklılarına milyonlarca dolarlık ödeme yapması gerekiyordu.
Ülkedeki alacaklılarla bir anlaşma yapılmış olsa da dünyanın en borçlu gayrimenkul geliştiricisi konumunda olan Evergrande’in yurt dışındaki bono sahiplerine halen 83,5 milyon dolar ödeme borcu var.
Eğer 30 gün içinde bu ödeme gerçekleşmezse şirket temerrüde düşecek.
Çin hükümetinin böyle bir durumda ne yapacağı ise bilinmiyor.
Çin’in emlak piyasasında yaşanacak böylesi bir krizin dünyanın geri kalanında da domino etkisi yaratarak krize yol açmasından korkuluyor.
Peki Evergrande’nin durumu neden endişe yaratıyor?
Evergrande ne iş yapıyor?
Evergrande, Guangzhou şehrinde iş insanı Hui Ka Yan tarafından kuruldu.
Şirketin gayrimenkul kolu, Çin’in 280 şehrinde 1300’den fazla projenin yürütücüsü.
Evergrande ise sigorta, elektrikli araba, gıda ve içecek sektörlerinde faaliyet gösteriyor.
Şirket aynı zamanda ülkenin en büyük futbol takımlarından olan Guangzhou Evergrande FC’nin de sahibi.
Forbes’a göre Hui’nin kişisel serveti 10,6 milyar dolar.
Evergrande neden zor durumda?
Dünyanın en büyük ikinci ekonomisi Çin’in en büyük şirketleri arasına girebilmek için Evergrande agresif bir şekilde büyüdü.
300 milyar dolar borçlanan şirket şimdi faiz ve borç ödemelerinde zorlanıyor.
Geçen hafta Perşembe günü bonolarının 84 milyon dolarlık faiz ödemesini yapması gerekiyordu; şirketin notu ise halihazırda uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları tarafından düşürülmüş durumda.
Bu belirsizlik şirketin hisselerinin bu yıl yüzde 85 değer kaybetmesine yol açtı; bu da Çin’de ve dünyanın geri kalanında finansal piyasaları zora soktu.
Evergrande’in iflası ne anlama gelir?
Şirketteki sorunlar Çin’e ve dünyanın geri kalanına yayılabilir.
Çin’de çoğu kişi henüz projeler başlamamışken Evergrande’den gayrimenkul satın aldı.
Ödenen depozitoların çoğu geri alınamayabilir.
Henan bölgesinde yer alan Luoyang’da bir ev satın alan Fan Wanting, Reuters haber ajansına yaptığı açıklamada şirketin ülkenin dört bir yanında projesi olduğunu gördükleri için gayrimenkul satın aldıklarını söyleyerek endişeli olduklarını vurguladı:
“Bu parayı zor koşullarda kazandık. Hükümetin ortaya çıkıp bir güvence vermesini tabii ki bekliyoruz. Halen aylık ödemelerimizi yapmak durumundayız. Çocuklarımız bu bölgede okula gidiyor. Gençlerimiz üzerindeki baskı da çok büyük. İnşaatın bir an önce başlamasını ve evimize bir an önce kavuşabilmeyi bekliyoruz.”
Diğer yandan Evergrande ile iş yapan çok sayıda şirket var. Bu şirketlerin bazıları zora girebilir, bazıları da iflas edebilir.
Evergrande krizi bir domino etkisi yaratır mı?
Evergrande’nin içinde bulunduğu zorlu durum Çin ve dünyanın geri kalanı için bir risk oluştursa da kimi uzmanlar şirketin diğer ekonomiler üzerindeki etkisinin sınırlı kalacağı görüşünde.
Economist dergisinin araştırma birimi Economist Intelligence Unit’ten (EIU) Mattie Bekink, BBC’ye yaptığı açıklamada, şirketin 171 Çin bankasına ve 121 finansal şirkete borcu olduğunu aktardı.
Evergrande’nin temerrüde düşmesi durumunda bankalar ve diğer alacaklılar daha az kredi vermek durumunda kalabilir. Bu da gayrimenkul sektöründe alacaklı olmak isteyenler tarafından sert bir şekilde hissedilebilir.
Daha büyük resimde ise uygun fiyata borçlanamayan şirketler zora girebilir.
Evergrande’in sorunları küresel bir krize dönüşebilir mi?
Evergrande’nin yaşadığı sorunlarla 2008 yılında küresel mali krize yol açan Lehman Brothers’ın iflasını kıyaslamak kimi uzmanlara göre abartılı bir durum.
Şanghay New York Üniversitesi’nden finans ve ekonomi profesörü Rodrigo Zeidan, “Evergrande iflas ederse küresel finansal sistem çökmez. Bunun da nedeni çok basit: Çin’in mali sistemi dünyanın geri kalanıyla o kadar da bütünleşmiş değil” dedi.
Diğer yandan Evergrande’nin borcunun sadece yüzde 7’sinin yabancılara ait olması da bu durumda etkili.
Ancak yine de böylesi bir krizin yabancı yatırımcılar açısından Çin’e yatırım yapmak konusunda caydırıcı bir etkisinin olacağı yadsınamaz.
ABD’nin yatırım şirketlerinden Bahnsen Group’un baş yatırım müdürü David Bahnsen ise Reuters’a yaptığı açıklamada, Evergrande’nin küresel ekonomiye sistemsel bir risk teşkil etmediğini ancak buna rağmen Evergrande’in yaşadığı sorunların küresel ekonomiyi nasıl etkileyeceğinin bilinmemesinin piyasaları korkutabileceğini aktardı.
Evergrande, kurtarılması gereken şirketlerden mi?
Yabancı yatırımcıların en çok dile getirdiği soru, Çin hükümetinin şirketin iflas etmesi durumunda ne yapacağına dair.
Bazı analistlere göre hükümet şirketin daha büyük sorunlara yol açmaması için devreye girebilir.
Economist dergisinin araştırma birimi Economist Intelligence Unit’ten (EIU) Mattie Bekink, “Arz zincirinde sıkıntıların ortaya çıkmasından ve ev sahiplerini kızdırmaktansa hükümet Evergrande’in çekirdek işlevlerinin sürmesi için devreye girecektir” dedi.
Ancak başkalarına göre bu durum Çin’in şirket borcuna müdahale etmesi açısından olumsuz bir örnek teşkil edebilir.
Belki de bu yüzden normalde protestolara karşı katı tutumuyla bilinen hükümet, suçun şirketin üzerine kalması için öfkeli kişilerin Evergrande’yi suçlayan eylemlerine izin veriyor.
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***