Haiti’de polis yetkilileri Cumhurbaşkanı Jovenel Moise’e geçen hafta düzenlenen suikastin planlanmasında rolü olduğu düşünülen bir doktorun gözaltına alındığını açıkladı.
Polis, 63 yaşındaki Haiti vatandaşı Christian Emmanuel Sanon’un Haziran ayı başlarında siyasi amaçlarla, özel bir uçakla ülkeye geldiğini söylüyor.
53 yaşındaki Cumhurbaşkanı Jovenel Moise 7 Haziran sabaha karşı, polisin verdiği bilgiye göre evini basan 28 yabancı uyruklu paralı asker tarafından öldürülmüştü.
Polis saldırganların 26’sının Kolombiyalı paralı askerler olduğunu açıklamıştı.
Saldırıda yaralanan Moise’in eşi ABD’de bir hastaneye kaldırılmıştı.
Martine Moise ilk ifadesinde saldırganların gece saatlerinde eve daldıktan sonra, açtıkları ateşle eşini delik deşik ettiklerini anlatmış, her şeyin bir anda olduğunu, eşinin tek kelime bile etmeye fırsat bulamadığını söylemişti.
Planlar değişmiş
Sanon’un gözaltına alınışı Pazar akşamı polis tarafından başkent Port-au-Prince’de düzenlenen bir basın toplantısıyla duyuruldu.
Haiti Emniyet Genel Müdürü Leon Charles “Bu şahıs Haiti’ye özel bir uçakla ve siyasi amaçlarla geldi” dedi.
Emniyet Müdürü, Sanon’un önce Cumhurbaşkanı Moise’in tutuklanmasını planladığını ama daha sonra bu planın değiştiğini söyledi ama daha fazla ayrıntı vermedi.
“Haydutlar suçlarını işledikten sonra, polis tarafından sıkıştırıldıkları zaman ilk aradıkları kişi Christian Emmanuel Sanon oldu” diye sürdürdü.
“O da, Cumhurbaşkanı Jovenel Moise’e yönelik suikastin arkasındaki isimler olduğunu düşündüğümüz diğer iki kişiyi aradı” diyen Emniyet Müdürü, bu kişilerin kimler olduğunu açıklamadı.
Amerikan desteği
Pazar günü ABD’den güvenlik ve yargı yetkililerinden oluşan bir heyet, ülkedeki güvenlik durumunu değerlendirmek üzere Haiti’ye gitti.
Heyet ayrıca, Cumhurbaşkanı’nın öldürülmesi ardından yönetim yetkilerinin yasal olarak kendilerinde olduğunu iddia eden üç ayrı siyasetçi ile de bir araya geliyor.
Suikastten sonra Haiti yetkilileri ABD ve Birleşmiş Milletler’den ülkenin temel altyapısını koruma altına almak üzere askeri güç göndermelerini istemişlerdi.
Joe Biden yönetimi bu talebi önce reddettiyse de, daha sonra durumu daha yakından inceleme kararı aldı.
Jovenel Moise Amerika kıtasının bu en yoksul ülkesini 2017 yılından bu yana yönetiyordu.
Yolsuzluk suçlamalarına hedef olan Moise’e karşı bu yılın başlarında başkent ve diğer kentlerde yaygın protesto gösterileri yapılmıştı.
Aslında 2019 yılının Ekim ayında parlamento seçimleri yapılacaktı ama siyasi anlaşmazlıklar nedeniyle seçimler ertelenmiş ve Moise ülkeyi başkanlık kararnameleriyle yönetmeye başlamıştı.
Moise, yapmayı düşündüğü anayasa değişiklikleri için Eylül ayında referanduma gitmeyi planlıyordu.
Bu yılın Şubat ayında, muhalefetin görevi bırakmasını talep ettiği gün, Moise, kendisini öldürüp hükümeti devirmeyi amaçlayan bir girişimin engellendiğini söylemişti.
Yanıtsız sorular
Geçtiğimiz hafta Cumhurbaşkanı Moise’e yönelen suikasti kimin, hangi amaçla planladığı hala açık değil.
Saldırganların cumhurbaşkanlığı konutuna nasıl girebildiği de dahil, yanıtsız bir çok soru var.
Moise’in koruma görevlilerinin ifadesinin bu hafta alınması bekleniyor.
Haiti muhalefetinin önde gelen isimlerinden biri, suikast hakkında yapılan açıklamaları kuşkulu bulduğunu söyledi.
Senatör Steven Benoit, Magik9 adlı Haiti radyosuna Cuma günü verdiği mülakatta, Moise’i “Kolombiyalılar öldürmedi” dedi ama bu iddiasını destekleyecek bir kanıt göstermedi.
Haiti polisi ilk açıklamalarında, saldırgan grubun 26 Kolombiyalı paralı asker ve iki Haitili ABD vatandaşından oluştuğunu söylemişti.
Haiti’yi şu an kim yönetiyor?
Anayasaya göre parlamentonun yeni bir cumhurbaşkanı seçmesi gerekiyor ama 2019’da yapılması gereken seçim yapılmadı ve Moise iki yıldır ülkeyi kararnamelerle yönetiyordu.
Anayasa, cumhurbaşkanının yokluğunda Anayasa Mahkemesi Başkanı’nın yönetimi devralması gerektiğini söylüyor.
Fakat Anayasa Mahkemesi başkanı yakınlarda Covid-19’a yakalanarak ölmüştü.
Bu durumda anayasa değişiklikleri, yönetimi başbakanın almasını öngörüyor ama bu değişiklikler herkes tarafından meşru kabul edilmiyor.
Ayrıca şu anda kimin başbakan olduğu ya da olması gerektiği de tartışmalı.
Cumhurbaşkanı Moise Pazartesi günü, yani öldürülmeden bir gün önce başbakanlığa Ariel Henry’yi getirdiğini açıklamıştı.
Ancak Ariel Henry henüz resmen yemin etmediği için anayasal olarak göreve gelmiş sayılmıyor ama yetkilerin kendisinde olduğunda ısrarlı.
Geçici olarak başbakanlık görevini sürdüren Claude Joseph ise seçim yapılana kadar görevde kalması gerektiğini söylüyor.
Birleşmiş Milletler, yönetimin cumhurbaşkanlığı için yıl sonundan önce seçimler yapılana kadar geçici başbakan Claude Joseph’te kalması gerektiği yönünde bir açıklama yaptı.
Yönetimle ilgili iddialara Cuma günü de bir yenisi eklendi.
Bazı siyasi partiler, Joseph Lambert’in cumhurbaşkanlığına getirilmesi ve Ariel Henry’nin de onun başbakanı olması yönünde bir ortak öneri ile ortaya çıktılar.
Haiti:
11 milyon nüfusu var
Nüfusun yüzde 59’u yoksulluk sınırının altında
2004-2017yılları arasında BM iç çatışmaları durdurmak amacıyla ülkeye barış gücü gönderdi
2010 yılında yaşanan büyük depremde 200,000 kişi hayatını kaybetti