Özel işletmelerin yol, köprü ve tüneller için uyguladıkları fiyat politikası eleştiriliyor. Tüketici temsilcileri, çok sayıda kişinin ücretsiz geçiş için bildirimi almadan icraya verildiğini öne sürüyor. Firma iddiaları reddediyor.
Yap-işlet-devret modeliyle inşa edilen Avrasya Tüneli, Kuzey Marmara Otoban Yolu ve Osmangazi Köprüsü ulaşımı rahatlatsalar bile uygulanan fiyat politikasıyla tepki çekiyor.
Talep ettikleri ücret kadar buralardan hasbelkader ücretsiz geçilmesi sonrasında uygulanan tahsilat politikası da eleştirilere neden oluyor.
Devlete ait yollardan ücretsiz geçiş halinde belirlenen sürede ödenmezse belli bir oranda farkı alınıyor.
Avrasya Tüneli gibi özel işletmelere ait yerlerde ise direkt icra yoluyla alacakların tahsili yoluna başvuruluyor.
Vatandaşlar; tüketici, avukat ve mahkeme masrafları da eklenince geçiş ücretinin neredeyse 10 misli bir faturayla karşı karşıya kalabiliyor.
Hatta kimi iddialara göre ücretsiz geçiş yapan vatandaşlar uyarılmıyor veya sadece SMS ile bildirim yapılıyor.
Vatandaşın SMS’i görmemiş olma ihtimali göz önüne alınmayarak trafik cezaları gibi adreslere yazılı bildirim yoluna başvurulmuyor.
Böylece tüketici ancak evine gelen icra dosyasıyla durumdan haberdar oluyor.
“Konuyu Anayasa Mahkemesi’nde taşıyacağım”
Bu iddiaları dile getirenlerden biri de Tüketici Sorunları Derneği (TÜSODER) Başkanvekili Avukat Rıdvan Yıldız.
Avukat Yıldız’ın iddiasına göre bu şikayetler özellikle son dönemlerde Avrasya Tüneli’nden geçişlerde yoğunlaştı.
“Bu hususta şahsen takip ettiğim ve tüketici aleyhine sonuçlanan bir davayı önümüzdeki hafta Anayasa Mahkemesi’ne taşıyacağım, bu konudaki hak mücadelesini sürdüreceğim” diyen Yıldız, şunları kaydetti:
“Hayatı kolaylaştırmak iddiasıyla yapılan Avrasya Tüneli ne yazık ki vatandaşların adeta cezası olmuş durumdadır. Avrasya Tüneli’nden ücretsiz geçiş yaptıkları gerekçesiyle 15 gün beklenip araç sahiplerine 4 kat ceza uygulanmaktadır. Ancak ücretsiz geçişle ilgili vatandaşlara bildirim yapılmamaktadır. Hukukun genel ilkesi gereği bildirimsiz ceza olmaz. Ancak hiçbir bildirim yapılmaksızın ceza uygulanmasına Avrasya işletmesinin cevabı bildirim yükümlülüğünün olmadığı yönündedir.”
“HGS, OGS hata verse bile tüm sorumluluk vatandaşa yükleniyor”
Yıldız’a göre anlaşılmaz bir şekilde bazı mahkeme kararları da Avrasya işletmesinin bildirim yapmadan ceza kesmesini hukuka uygun görmekte.
HGS ve OGS sistemlerinin de zaman zaman bakiye olduğu halde çekmediği durumlar olmasına rağmen yine Avrasya işletmesinin insanlara cezalar kestiğini ifade eden Yıldız, “Bu savunmada bazı mahkemelerce kabul görmektedir. Yani Avrasya işletmesi bildirim yapmasa, bakiye olmasına rağmen HG/OGS hata verse dahi hiçbir sorumluluğu olmayıp tüm sorumluluk vatandaşa yüklenmekte ve vatandaşa ceza uygulanmaktadır. Vatandaşın bu cezalara karşı hukuk mücadelesi de Anayasa, Tüketici Kanunu ve genel hukuk normlarına rağmen aleyhine sonuçlanmaktadır” diye konuştu.
“Devletin egemenlik hakları adeta özelleştirilmiştir”
Avrasya işletmesinin ceza uygulamasındaki temel dayanağının 6001 sayılı yasanın 30. maddesi olduğunu hatırlatan Yıldız, “Bu maddede bu cezanın genel hükümlere göre tahsili düzenlenmiştir. Bu cezanın idari para cezası olmadığı savunulmaktadır. Özel hukuk anlamında böyle bir cezanın karşılığı yoktur. Bu ceza, adı idari para cezası olmasa dahi kamu hukuku anlamında bir para cezadır” ifadelerini kullandı.
Yıldız, sözlerini şöyle tamamladı:
“Bu da mahkemelerin ve idari makamların ceza yetkisi bir şirkete devredildiği anlamına gelmektedir. Ceza verme ve bunu uygulama devletin egemenlik haklarından biridir. Özelleştirmelerin bu derece vatandaş aleyhine olması ne hukuki ne de vicdani olarak kabul edilebilir bir durumdur. Bu konuda mağduriyetlerin artarak devam ettiğini görüyoruz. Tüketici mahkemelerinde çıkan kararlar da maalesef tüketici aleyhine olmaktadır. Bu sorun ivedilikle çözülmelidir.”
“Çok şikayet alıyoruz. Tüketici katlamalı cezalarla mağdur ediliyor”
Tüketiciyi Koruma Derneği (TükoDer) Genel Başkanı Aziz Koçal da Yıldız’ın iddialarına benzer görüşler dile getirdi.
Koçal, “Avrasya Tüneli’ndeki geçişlerde HGS veya OGS’nizde para yok ise yaptığınız cezalı geçişin size maliyeti normal geçiş ücretinin çok üzerinde oluyor. Bu yönde birçok şikayet ulaşıyor bize. Tüketici pahalı olan geçiş ücretiyle zaten mağdur edilirken, ikinci kez de katlamalı cezalar ile mağdur edilmektedir” şeklinde konuştu.
İcraya konulup, sonrasında bildirim yapılıyor iddiası
“Cezalı geçişlerde kurum tüketiciye bildirim yapmıyor. Tüketici ise cezalı geçişi 15 gün içinde HGS veya OGS’sine yükleme yapınca cezalı geçişinin ücretinin alındığını düşünerek sorgulama ihtiyacı duymuyor” ifadelerini kullanan Koçal, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Bu uygulama devletin yani karayollarının işlettiği yollarda geçerli, maalesef Avrasya Tüneli yap-işlet-devret sistemiyle özel şirket tarafından işletildiğinden, bu sistem burada geçmiyor. Şirket yetkilileri cezalı geçiş yapıldığında plaka sahibine mesaj yada bildirim göndermeli, ancak şirket alacağını katlayarak almak için bunu uygulamayarak, 15 gün geçtikten sonra yine hiçbir bildirim yapmadan icraya koyarak tüketiciye bildirim gidiyor.”
“Özelleştirilerek verilen hizmetlerde tüketiciler mağdur ediliyor”
“Hukuken bildirim yapılmadan ceza tahakkuk ettirilemez” diyen Koçal, “Bu nedenle katlamalı ceza bildirimi, icra geldiğinde tüketiciler bildirim tarihinden itibaren 15 gün içinde asıl geçiş ücretini şirketin hesaplarına yatırarak geri kalan katlama cezalara itiraz edebilirler. Tüketicinin seyahat ve bir yerden bir yere gitme hakkı evrensel haktır ve kamu hizmeti olarak verilmelidir. Özelleştirilerek verilen tüm hizmetlerde tüketiciler mağdur edilmektedir” değerlendirmesinde bulundu.
“Bakıyorsunuz kol gibi fatura geliyor”
Avrasya Tüneli, Kuzey Marmara Yolu, Osmangazi Köprüsü gibi yeni yapılan yol ve geçitlerde uygulanan fiyat ve ceza politikasının çok vatandaşı mağdur ettiğini öne süren CHP İstanbul Milletvekili Gürsel Tekin, şu iddiada bulundu:
“Bu köprülerden ya da geçitten geçerken bazen makine takılabilir bazen siz unutabilirsiniz. Veya bazen Anadolu’dan geliyorsunuz. Anadolu’dan gelenler hasbelkader oradan geçmiş olabilir ve unutabilir. Bir bakıyorsunuz kol gibi fatura geliyor. Bu düzenlemeler düzgün yapılmamış. 84 milyonluk ülkede 25 milyonluk icra dosyası var. Neredeyse yetişkin nüfusun yüzde 90’nı icralık. Dünyada böyle bir örnek yok. 150 liralık borcunuz oluyor 2 bin lira. Nedeni şu: Faiz çok yüksek ve avukat ve icra masrafı derken fiyat kabarıyor, vatandaş mağdur ediliyor.”
Avrasya Tüneli’ni işleten firma iddialara ne diyor?
Avrasya Tüneli İşletme ve İnşaat A.Ş yetkilileri ise iddialar konusunda Independent Türkçe’ye yazılı bir açıklama gönderdi.
Açıklamada Avrasya Tüneli’nden ücret ödenmeksizin yapılan ihlalli geçişler hakkında şöyle bir bilgi verildi:
“Avrasya Tüneli’nden yapılan ihlalli geçişler 6001 sayılı Karayolları Genel Müdürlüğü’nün Hizmetleri Hakkında Kanun’un 30. maddesinde düzenlenmiştir. 6001 sayılı kanunun 30 / 5 maddesi uyarınca Avrasya Tüneli’nden ihlalli geçiş yapan kullanıcılar aleyhine dört kat tutarında cezai işlem uygulanması için Avrasya Tüneli kullanıcılara herhangi bir bildirimde bulunma yükümlülüğü bulunmamaktadır.”
“Yükümlüğümüz yok ama bildirimde bulunuyoruz”
Açıklamada Türk Borçlar Kanunu madde 89(1) uyarınca sözkonusu borcun ödenmesi için takip ve çaba sarf etmesi gereken taraf, araç sahibi olduğu kaydedildi.
Avrasya Tüneli’nin, ihlalli geçişten kaynaklı borca ve uygulanan cezai işleme ilişkin bildirim yapma yükümlülüğü olmadığı, geçiş ücreti ve cezalardan araç maliklerinin sorumlu olacağı hususu tüketici hakem heyetleri, ilk derece mahkemeleri ve bölge adliye mahkemeleri kararlarıyla da tespit edildiği belirtilen açıklamada buna karşın bildirim yapıldığı iddia edildi:
“Her ne kadar kanunen herhangi bir ön bildirim ya da ihtarat yapma yükümlülüğü altında olunmasa da kullanıcıların memnuniyetini sağlamak ve oluşabilecek mağduriyetleri engellemek amacıyla bildirim ve ödeme imkanları Avrasya Tüneli tarafından hayata geçirilmiştir.”
Avrasya Tüneli, beş ayrı şekilde bildirimde bulunduğunu iddia etti
Açıklamada ücretsiz geçiş yapan kişilerin şu şekilde bilgilendirildiği kaydedildi:
1 – Ruhsat sahibine ait T.C. kimlik numarası üzerinden geçişin 3. günü ve 14. günü SMS gönderilmektedir.
2 – HGS aboneleri için PTT’de kayıtlı HGS hesabına bağlı GSM numaralarına PTT tarafından SMS atılmaktadır. Böylelikle HGS abonelerine ihlalli geçiş günü, geçişin 6. ve 13. günlerinde SMS gönderilmektedir.
3 – Araç sahiplerinin kendi istedikleri iletişim 2 adreslerine bildirim yapılabilmesi için bu platformlar üzerinden üyelik imkanı sektörde ilk defa Eylül 2018 tarihinde hayata geçirilmiştir.
4 – Genel kural olarak da yasal süreçler başlatılmadan önce kullanıcıların ödeme yapabilmeleri için geçişten sonra 30. gün ve sonrasında da SMS yolu ile borç bildirimi yapılmaktadır.
5 – 2021 yılının mart ayından itibaren ise e-devlet kapısına entegre olunarak, e-devlet tarafından ihlalli geçişin 5. ve 13. günlerinde de bildirimler yapılmasına olanak sağlanmıştır.
“Vatandaşlık numarasına kayıtlı numaralara SMS atılıyor”
Kendilerine bildirim gelmediğini iddia eden insanların birçoğu yıllardır kullandıkları HGS, OGS veya araç ruhsatına yazdırdıkları ancak adlarına kayıtlı olmayan numaralarına bildirim gelmediğini öne sürüyor.
“Bu durumda sadece kişinin adına olan telefona mı bildirim yapılıyor? sorusuna şu cevap verildi:
“Avrasya Tüneli websitesine ve mobil aplikasyonuna üye olan kullanıcılar dışında hiçbir kullanıcının iletişim bilgileri kurumumuzda bulunmamaktadır. Bu süreçte yasal olarak tarafımızla cep telefonu bilgisi paylaşılamadığından dolayı, GSM sağlayıcı firmaların sağladığı bir sistem ile TCKN’ye kayıtlı telefon numaralarına bilgilendirme SMS’leri (telefon bilgileri tarafımızla yine paylaşılmadan) atılmaktadır.”
“Ödenecek tutarı icra ve avukat giderleri kabartıyor”
Yapılan açıklamada icra takibi başlatıldığı takdirde geçiş bedelinin 10 katına çıkması durumunun sözkonusu olmadığı, kendilerinin sadece dört katı bedel talep ettikleri, artışın ise ilgili kanun ve mevzuata uygun şekilde; harç, masraf, karşı taraf vekalet ücreti ve faizden kaynaklandığı ileri sürüldü.
“Para cezası değil, özel hukuk alacağı”
Açıklamada Yıldız’ın özel bir şirketin ceza kesme yetkisi olmadığı, yapılan işlemin Anayasa’ya aykırı olduğu iddiasına da “Ceza idari para cezası olmayıp, özel hukuk alacağıdır. 6001 sayılı kanunun 30. maddesinde düzenlenmiştir” denildi.
KAYNAK: INDEPENDENT TÜRKÇE – ALİ KEMAL ERDEM