HABER İNCELEME | YUSUF DERELİ
Sedat Peker’in açıklamalarıyla yeniden gündeme gelen kamu bankalarıyla ilgili son veriler, söz konusu kurumların kuruluş amacının tamamen dışında yandaşlara hizmet ettiğini gözler önüne serdi. Ziraat Bankası’nın çiftçiye, Halkbank’ın esnafa ve sanatkara kullandırdığı kredilerin toplam krediler içindeki payı her geçen yıl daha da azalıyor. Kamu bankalarında ‘ihtisas’ kredi oranları 2020 yılında ‘dip’ yapmış durumda.
Ziraat Bankası’nın 2005 yılında verdiği her 100 liralık kredinin 37 lirası çiftçiye aktarılmıştı. 2020 yılında verdiği krediler içinde ihtisas kredilerinin oranı yüzde 15’e kadar düştü. Ziraat artık çiftçi yerine ‘yandaş’ medya organlarının satın alınması için iktidar yandaşı iş adamlarına kredi açıyor.
Halk Bankası’nda da durum farklı değil. Geçtiğimiz yıl ihtisas kredi oranı ise yüzde 16,7’e gerildi. 2005 yılında Halkbank’ın verdiği neredeyse iki krediden biri esnafa aktarılmıştı. Halk Bankası da esnafı unuttu, yandaş iş adamlarını desteklemeye başladı.
Türkiye’deki kamu bankalarının kuruluş amacı ekonomide desteklenmesi gereken sektörlere devlet eliyle kaynak aktarılması ve bu bankalar aracılığıyla devletin ekonomiye yön verme arzusu vardı. Örneğin Ziraat Bankası’nın kuruluş amacı çiftçinin desteklenmesiydi.
Ziraat, Halk Bankası ve Vakıfbank gibi kamu bankaları, belirli sektörleri geliştirme gibi özel amaçları olan, toplumsal kârlılığı gözeten ihtisas bankaları olarak tanımlanıyor. Örneğin Ziraat Bankası’nın kuruluş amacı, tarımı, çiftçiyi ve hayvancılığı desteklemek. Halk Bankası’nın temel kuruluş amacı ise esnafa, KOBİ’lere ihtiyaç duyduğu krediyi sağlamaktı.
Söz konusu bankalar 2000’li yıllara kadar kuruluş amacına uygun hareket etti. Verdikleri krediler içerisindeki ‘ihtisas’ kredisi oranı yüzde 50’ye yakındı. Ancak AKP rejimiyle birlikte kamu bankaları da ‘raydan’ çıktı. Özellikle son 10 yılda kamu bankaları kuruluş amacının tamamen dışında hizmet veriyor.
İHTİSAS KREDİ ORANLARI DÜŞÜYOR
Başkent Üniversitesi Uluslararası Finans ve Bankacılık Bölüm Başkanı Prof. Dr. Şenol Babuşçu, geçtiğimiz hafta iki önemli grafik yayınladı. Geçmişte Ziraat ve Halk bankalarında üst düzey yöneticilik de yapan Babuşçu’nun yayınladığı verilere göre 2020 yılında kamu bankalarının ihtisas kredi oranı yüzde 15’e kadar gerilemiş durumda.
İlk tabloya göre Ziraat Bankası’nın toplam kredileri içerisinde ihtisas kredilerinin oranı yüzde 15’e düştü. Söz konusu oran 2005 yılında yüzde 37,2, 2010’da yüzde 26,2, 2015’de 18,5 olarak kayda geçmişti. Verilere göre Ziraat Bankası, çiftçiyi unutmuş durumda. Banka, daha çok ‘yandaş’ medya satın alınması için iktidara yakın gruplara yüksek meblağlarda kredi açıyor. Demirören grubuna 2018 yılında verdiği 700 milyon dolarlık kredi gibi…
ZİRAAT BU KADAR KREDİYİ KİME VERDİ?
Şenol Babuşçu’nun hazırladığı grafikte bir başka veri daha var. En büyük 100 kredinin toplam krediler içerisindeki payını gösteriyor. Buna göre Ziraat Bankası’nın verdiği en büyük 100 kredi, verdiği toplam kredilerin yüzde 25’ini oluşturuyor. Korkunç bir oran… Toplam krediler içinde çiftçiye verilen pay yüzde 15’ti. Yani Ziraat’in 100 büyük projeye verdiği kredinin toplamı, binlerce çiftçiye verdiği kredinin neredeyse iki katı!
HALKBANK, ESNAFA KÖR VE SAĞIR!
Halk Bankası’nda da durum farklı değil. Bankanın verdiği toplam krediler içerisinde ‘ihtisas’ kredilerinin oranı sadece yüzde 17. Söz konusu oran 2005 yılında yüzde 44,5, 2010 yılında yüzde 19,2, 2015 senesinde ise yüzde 17,5’ti. Yıllar geçtikte Halk Bankası da esnafı unutmuş görünüyor.
Aynı şekilde Halk Bankası’nın verdiği en büyük 100 kredinin toplam kredi içerisindeki payı yüzde 23. Halk Bankası’nın en büyük 100 projeye verdiği kredi de esnafa verdiği krediden çok daha fazla.
Peki bu iki banka 2020 yıl sonu itibariyle ne kadar kredi verdi?
Söz konusu soruya Şenol Babuşçu sosyal medya hesabından cevap veriyor: “2020 yıl sonu Ziraat toplam kredi 600,7 milyar TL, tarımsal kredi 91 milyar TL (donuk hariç), Halkbank’ta toplam kredi 450 milyar TL, ihtisas kredisi 75,2 milyar TL. Müşteri sayısı verisi yok malesef.”