S.G. uluslararası koruma statüsü altında. Türkiye’de mülteci nüfusun en yoğun olduğu “uydu kent”lerden birinde yaşıyor. İran, Afganistan, bazen de Kamerun ve Ugandalılara, daha çok adliye, hastane gibi işlerinde tercümanlık yaparak geçimini sağlıyor. Ayrıca bir sivil toplum örgütünde mülteci LGBTİ+’lara gönüllü destek veriyor.
“Özellikle kronik hastalar ve 65 yaş üstü mülteciler aşı olmak istiyor ve birilerinin yardımıyla randevularını alıp aşı oluyorlar. Ama risk grubunda olmayanlarda, gençlerde genel bir güvensizlik var” diyor. Bunun farklı sebepleri olduğunu söylüyor. Bu sebeplerden önemli bir tanesi, aşıyı gidecekleri üçüncü ülkede olmak istemeleri. Pandemi öncesinde edindikleri bilgilere göre, Kanada gibi bazı ülkelerin kabul ettiği mültecilerin tüm aşılarının kendi topraklarında yapılmasını tercih ettiğini anlatıyor. Kendisi de Kanada’ya gideceği için aşısını orada olmak istiyormuş.
Halk sağlığı uzmanı Dr. Yeşim Yasin, “aşı kararsızlığı”nın tüm dünyada ve Türkiye’de toplumun genelinde olduğu gibi, göçmen ve mülteciler arasında da olduğunu ifade ediyor. Bunun “aşı karşıtlığından” farklı olduğunu, Dünya Sağlık Örgütü’nün bu sorunu dünyadaki en ciddi on sağlık sorunu arasında sıraladığını hatırlatıyor.
Dr. Yeşim Yasin
Yasin, Türkiye’nin geçici koruma statüsündeki kişilere vatandaşlarla eşit ve örnek bir sağlık hizmetini sunduğunu vurguluyor. “Ama hem bilgi eksikliği hem aşı uygulamasının sadece hastanelerde yapılması hem de randevu sisteminin Arapçası olmaması nedeniyle özellikle Suriyeli nüfusta aşıda geride kalındığı dile getiriliyor” diyor.
Sadece Türkçe ve İngilizcesi olan, kullanması oldukça zor bir uygulama aracılığıyla mültecilerin aşı randevusu almasının kolay olmadığını söylüyor. Mülteciler arasında aşılanmanın yaygınlaşması için Arapça başta olmak üzere, yabancı dillerde hizmet veren Göçmen Sağlık Merkezlerinde (GSM) de aşı uygulamasına geçilmesi gerektiğini belirtiyor.
“Salgının başından beri hem kamu kurumları hem de sivil toplum kuruluşları farklı dillerde broşürler hazırlayıp, kendi sosyal medya hesaplarından bilgilendirici videolar yayınladılar. Ama herkesin internete erişimi yok. Göçmen ve mülteciler sağlık hizmetleri konusunda zaten kırılgan gruptalar. Onlara yönelik daha özellikli, incelikli planlamalar gerekiyor.”
Kayıtsız göçmenler aşı olabilecek mi?
Kayıtsız göçmenlerin aşı olup olamayacağı, nasıl aşı olacakları ise tamamen belirsiz. Nisan 2020’de düzensiz göçmenleri de kapsayacak şekilde herkesin koronavirüsle bağlantılı sağlık hizmetlerine ücretsiz erişiminin olduğuna dair bir Cumhurbaşkanlığı kararı çıkmış olsa da, pratikte çeşitli zorluklar yaşanmış.
Yasin, “Düzensiz göçmenler hastane gibi bir kamu kuruluşuna gittiklerinde, sağlık çalışanları bu insanları ihbar etmekle yükümlü” diyor, “Çıkan karara rağmen bu ihbar yükümlülüğü kaldırılmadı. Dolayısıyla göçmenlerin en ufak bir korkuları varsa, bu hizmetlere son noktaya kadar başvuracağını düşünmüyorum.”
S.G. de mültecilerin hastanelerde farklı uygulamalarla karşılaştığını belirtirken, koronavirüs nedeniyle hastaneye yatan bazı danışanlarının ödeyemeyecekleri faturalarla karşı karşıya kaldıklarını anlatıyor. “Bu birçok kez başımıza geldi. Bir danışanıma senet imzalattılar, halen hastaneye olan 33 bin liralık faturasını ödüyor. İstanbul’da büyük bir devlet hastanesinde, başka bir danışanın pasaportuna el koymaya çalıştılar, avukat yardımıyla buna engel olup hastaneden çıkmasını sağladık.”
Kayıtsız göçmenlerin ise aşı hakkı bir yana, genel olarak tüm sağlık ve diğer haklardan mahrum olduğunu ifade ediyor. Pandemi süresinde HES kodu almanın bile birçok göçmen için imkansız olduğunu belirten S.G., “Sadece kayıtsızlar değil, koruma statüsü olan mülteciler de HES kodu almakta çok zorlandı, yine hep bahsettiğimiz sebeplerle. Mültecilere 10 lira karşılığı HES kodu alan insanlar türedi. Bu tabii ki yasal değil.”
“Aşının önemini duyurmamız gerekiyor”
Sağlık Bakanlığı, verileri kamuoyuyla ya da sivil toplum örgütleriyle paylaşmadığı için göçmen ve mültecilerin pandemiden nasıl etkilendikleri ve aşılanma oranlarıyla ilgili net bir bilgi yok. Ancak DW Türkçe’nin ulaştığı, sahada mültecilerle çalışan doktorlar, GSM’lere gelen kişilere pandemi ve aşı konusunda bilgilendirme yapıldığını, özellikle sağlık sorunları nedeniyle risk grubunda olan ve/veya 60 yaş üzeri birçok göçmen ve mültecinin aşılandığını söylüyor.
Yasin de kamplarda yaşayanların aşı hakkı sırasına göre aşılandığını bildiklerini söylüyor. Bununla birlikte kamplarda yaşayanların, Türkiye’deki mültecilerin yüzde 2’si civarında, çok küçük bir azınlığını oluşturduğunu da ekliyor.
Herkesin aşıya erişimin temel bir insan hakkı olduğunu vurgulayan Yasin, pandemiyi atlatabilmek için tüm toplumun aşılanmasının önemine dikkat çekiyor:
“DSÖ’nün de vurguladığı gibi hastalık artıyor ve dünyanın bir yerinde birileri hasta olmaya devam ediyorsa hiçbirimizin güvende olmadığı açık. Toplum liderlerinden destek alarak, sivil toplumun da işin içinde olmasını sağlayarak ama temelde kamuyu sorumlu tutarak, aşının önemini duyurmamız gerekiyor. Bahsettiğimiz şey sadece bireysel korunma değil. En önemlisi toplum bağışıklığının sağlanması. İnsanlara sadece kendi sağlıklarıyla ilgili değil, toplum sağlığı için de sorumluluk aldıklarının hatırlatılması lazım.”
Çiçek Tahaoğlu
©Deutsche Welle Türkçe