Organize suç örgütü lideri olmakla suçlanan Sedat Peker bu kez bir oyun paylaçımında bulundu. Oyunu gençlere tavsiye eden Peker, ”Bazı arkadaşlarımız benim iyi bir satranç oyuncusu olduğumu söylemişler. Ben satrançtan daha çok, Uzak Doğu Asya’da oynanan “GO” oyununun felsefesini seviyorum. Kırk yaşından küçük kardeşlerim, bu oyunun felsefesini mutlaka inceleyin.” dedi.
Peki nedir bu GO oyunu ve nasıl oynanıyor? İstanbul Go Okulu tarafından hazırlanan oyuna ilişkin bilgiler şçyle:
Japonların “İgo”, Çinlilerin “WeiQi”, Korelilerin “Baduk” ve bizim de diğer Batı ülkeleri gibi “Go” olarak isimlendirdiğimiz oyun, birisi siyah diğeri beyaz olmak üzere iki rengi temsil eden iki oyuncu tarafından sıra ile oynanır.
Go Tahta Boyutları
Tahta boyutları 9×9, 13×13 ve 19×19 olmak üzere üç çeşittir. Resmi oyunlarda yüzyıllardır oynanmakta olan tahta boyutu 19×19’dur, yani tahta 19 dikey ve 19 düşey çizgiden oluşmaktadır.
Önemli Not: Bu yazıda Go oyunu kuralları Japon kural setine göre anlatılmaktadır. Ana hatlarıyla aynı anlama sahip olmakla birlikte sunumda ve bazı detaylarda daha farklı olan Çin ve ING gibi farklı kural setleri de kullanılmaktadır.
Go Nasıl Oynanır?
Kesişim Noktası
Resmi maçlarda oynanan tahta üzerinde 19×19 = 361 kesişim noktası vardır ve Go taşları bu kesişim noktalarına koyularak hamle yapılır.
Oyun Nasıl Başlar ve Devam Eder?
Oyun tahta boş bir halde iken başlar. İlk hamleyi siyah oyuncu yapar ve daha sonra oyun bu sıra ile devam eder. Oynanan taş yerinde kalır ve her defasında yeni bir taş tahtaya koyulur. Oyuncular taşlarını istedikleri herhangi bir kesişim noktasına koymakta serbesttirler. Ama yeri gelmişken hemen belirtelim ki geleneksel olarak sağ üst köşeden oyuna başlanır.
Yaşayan Taşlar ve Ele Geçirilmeleri
Tahta üzerine bırakılan her taş yaşamaktadır. Şekil 2’de gördüğümüz gibi taşın bırakıldığı noktaya dik çizerek bulacağımız komşu noktalara o taşın “nefes” noktaları denir.
Şekil 2’de A, B, C taşlarının sırası ile 4, 3 ve 2’şer nefesleri vardır. Taşların nefes noktalarının tamamı rakip tarafından ele geçirilirse, taşlar rakibin esiri olurlar ve tahtadan kaldırılırlar.
Şekil 3’te D, E ve F noktalarındaki siyah taşlar beyaz tarafından ele geçirilmiş ve esir edilmişlerdir. Bunun için D’de 4 adet, E’de 3 adet, F’de iki adet olmak üzere nefes sayısı kadar taş kullanılmıştır.
Tahtadaki aynı renkteki taşların grup sayılabilmesi için taşların birbirlerine nefes noktalarından bağlı olması gerekir. Yani dikey ve yataydan bağlı tüm taşlar tek bir grup sayılır ve yine nefesleri dikey ve yataydaki boş kesişim noktaları kadardır. Şekil 4’teki A grubunun 8 nefesi, B grubunun 13 nefesi, C grubunun 7 nefesi, D grubunun 6 nefesi vardır.
Yasak Hamle
Nefes kuralını hatırlarsak, Şekil 5’te çarpı işareti ile işaretlenmiş olan yere beyazın bu durumda taş koyamayacağını da öngörebiliriz, çünkü koyulmuş olan taş en baştan nefesi olmadığı için zaten var olmayacaktır. Beyaz istese dahi buraya hamle yapamaz.
Bu durumun tek bir istisnası vardır. Eğer beyaz nefesi olmadığı için oynayamayacağı yere taş koyarak başka siyah taşları ele geçirip en az bir nefes kazanıyorsa o zaman buraya oynayabilir ve siyah taşları esir eder. Normal şartlarda Şekil 6’daki işaretli noktaya beyazın oynayamaması beklenir ancak Beyaz buraya oynadığı zaman Şekil 7’deki gibi siyah taşları ele geçirip nefes kazanacağı için oynayabilir.
Ko Kuralı
AA’daki içi dolu üçgen ile işaretlenmiş taşın durumunu tanımlayalım, bu taşın şu anda bir nefesi var ve yaşıyor, B’deki duruma bakacak olursak siyah bu tek nefesi ele geçirerek bu taşı esir almıştır. Bunu yapabilmesinin nedeni ise işaretli beyaz taşı ele geçirerek kendisine yaşam alanı açmış olmasıdır. C deki pozisyon ise bir önceki pozisyonun tam tersi, yani şimdi de beyaz bu tek nefesi kalmış olan siyah taşı esir alabilecek durumdadır. Sonrasını tahmin edebildiniz mi?
Ko Savaşı
Eğer bu nokta iki taraf içinde çok önemli bir nokta ise durmadan sırası ile birbirlerinin taşını ele geçireceklerdir. Yani hamle sırası tekrar kendilerine geldiğinde tahta üzerinde aynı şekil bir daha tekrarlanmış olacaktır. Bu ise sonsuz döngüye neden olacağı için “Ko” kuralı ortaya konmuştur. Bu kuralı yine şeklimizden yola çıkarak açıklarsak; siyah şekil A’daki işaretli taşı ele geçirdikten sonra hamle sırası B’de kendisine gelen beyaz şekil C’de işaretli taşı ele geçiremez. Burada beyazın bir ko hamlesi yapması gerekmektedir. –bu da genellikle tahtanın diğer bir bölgesinde bu noktadan daha önemli bir noktanın ele geçirilmesi ile ilgili bir tehdit hamlesi olacaktır– İşte bu ko hamlesine siyah cevap verirse beyaz tekrar bu pozisyonda siyah taşı ele geçirebilir. Bu sayede daha fazla tehdidi olan bu ko savaşını kazanmış olacaktır.
Avans Noktaları
Go oyunun en önemli özelliklerinden birisi de kuvvetli oyuncuların kendilerinden daha zayıf oyunculara avans (handikap) vermeleridir. Böylece oyun kuvvetli oyuncu için de zayıf oyuncu için de çekişmeli bir hal alır. Bu noktalar tahta üzerinde işaretli “hoshi” yani “yıldız” noktalarıdır. Avans sayısı oyuncuların seviye farkına göre 9’a kadar arttırılabilir. Şekil 9’da Japon Avans sistemine göre 9 avanslı bir oyunun başlangıç durumunu görmekteyiz. Avans taşları yerleştirildikten sonra beyazın hamlesi ile oyun başlar.
Go Oyununun Amacı Nedir?
Go oyununun amacı kuşatmaktır; alanlar kuşatmak ve bunları kuşatırken de rakibi kontrol altında tutabilmek için rakibi kuşatmak. Oyunun mutlak amacı rakibinizden daha fazla alana sahip olmaktır.
Alan Nasıl Oluşur?
Şekil 10’da çarpı(“x”) ile işaretlenmiş noktalar siyaha ait alanları oluşturmaktadır. Burada dikkatimizi çeken siyahın A, B ve C’ de 10’ar puanlık alanlar kuşatmış olması ve bunu yaparken A’da 8 taş, B’de 14, C’de 11 taş kullanmış olmasıdır. Yani siyah en kolay köşede daha sonra kenarda en zor ise merkezde alan çevirebilmektedir. Bunun nedeni ise köşede koruması gereken iki, kenarda üç, merkezde ise dört cephe olmasıdır.
Diğer yandan oyuncuların sıra ile hamle yaptığını düşünürsek bütün noktaları teker teker kapatarak alan oluşturmaya çalışmanın etkili bir yöntem olmayacağını görebiliriz, sol üstte D’de ki pozisyon bize etkili bir şekilde rakipten nasıl daha fazla alan ele geçirebileceğimizi göstermektedir.
Oyunun Sonucu Nasıl Belirlenir?
Oyun sonunda her iki tarafın da ele geçirdiği alanlar toplanarak kimin daha fazla alanı ele geçirdiğine göre kazanana karar verilir.
9×9’luk bir tahtada oynanmış olan yukarıdaki oyunda siyah ve beyazın ele geçirdikleri alanları sayarsak, sol tarafta siyahın ele geçirdiği alan 28 kesişim noktasından, sağ tarafta beyazın ele geçirdiği alan 25 kesişim noktasından oluşmaktadır. Yani siyah oyunu -eğer oyun esnasında esir eidlen taşlar yoksa- 3 puan ile kazanmıştır.
Alanların İşgali
Her ne kadar daha geniş alanı ele geçirmek amaç olsa da, bu genişliğin bir sınırı vardır, örneğin şekil 12’de kimin daha fazla alana sahip olduğuna karar veremeyiz. Çünkü çevrelediğimiz alanın rakip taşlar tarafından işgal edilemeyecek bir alan olması gerekmektedir. Şekil 12’de görüldüğü gibi siyah ve beyazın çevrelediği alanlara rakip oyuncu sızabilir ve bu bölgelerde yaşama şansı bulabilir.
Go’da İki Göz Kuralı
Go’da oyunun ilerlemesi ile birlikte Siyah ve Beyaz taşlar kaçınılmaz olarak birbirlerine temas ederler ve bu taşların diğerleri tarafından ele geçirilmesi olağan bir durumdur. Çevrelenmiş bir taş grubunun yaşaması için dikkat edilmesi gereken çok önemli bir kural vardır. Buna iki göz kuralı denir.
13’teki beyaz taşlarca çevrelenmiş noktaya “göz” denir ve bu noktaya nefesi olmadığı için siyah oynayamaz, bu sebeple bu nokta korunmuş ve beyaza sürekli bir nefes sağlamış kabul edilebilir. Ancak Şekil 14’teki gibi beyaz taşların dışarıdaki nefesleri kapatıldıktan sonra bu noktaya siyah oynayabilir ve şekil 15’teki gibi tüm beyaz grubu ele geçirir. Bu sebeple tek gözü olan bir grup güçlü olmakla birlikte kesin olarak yaşayan bir grup değildir.
Peki grubun bir değil iki gözü olsaydı? O zaman beyaz grubun siyah tarafından dışarıdaki nefesleri kapatılsa dahi beyazın geriye korunaklı iki nefesi kalırdı ve bu grup tahta üzerinde oyun sonuna kadar güvende olurdu.