HABER İNCELEME | YUSUF DERELİ
Ulusal Süt Konseyi, Gıda Komitesi tarafından son kez belirlenen çiğ süt fiyatlarını geçtiğimiz hafta açıkladı. Buna göre 1 Temmuz-31 Aralık tarihlerinde kalite esaslı soğutulmuş çiğ süt tavsiye satış fiyatını litre başına 3,20 lira olacak. Yüzde 10’luk artışla 30 kuruş zam yapıldı. USK, maliyet ve satışlarda öngörülmeyen değişimler görülmesi durumunda yeniden toplanıp karar verecek. USK’nın verilerine göre Mayıs 2021 itibariyle bir litre çiğ sütün maliyeti 3 lira 13 kuruş.
31 Ocak 2018’de Resmi Gazete’de yayınlanan yönetmelikle, çiğ süt referans fiyatı belirlenirken Gıda Komitesi’nin görüşünün alınması şartı getirilmişti. Komite, ‘enflasyonu artırdığı’ gerekçesiyle çiğ süt alım fiyatlarını enflasyonun altında tutarak çiftçiyi perişan etti. Süt üreticisi yaklaşık 2 yıldır ürettiği sütü maliyetinin altında satıyor. 2,5 yıl sonra hatadan dönüldü. Önümüzdeki birkaç ayda sütün marketlerde satış fiyatının yüzde 15-20 civarında zamlanması bekleniyor.
AKP rejiminin ‘algı’ operasyonlarının en önemli mağdurlarından biri de süt üreticileri oldu. 2018 yılında MB’nin süt fiyatlarının ‘enflasyonun artmasına neden olduğunu’ belirttiği rapor sonrası çiğ sütte referans fiyatın belirlenmesi yetkisi Ulusal Süt Konseyi’nden alınarak Gıda Komitesi’ne verildi.
Gıda Komitesi de varlık nedenine uygun olarak çiğ süt fiyatlarındaki artışı sürekli enflasyonun altında tuttu. Süt üreticisi enflasyona kurban edildi. Bunun sonucu olarak üretim maliyeti, çiğ süt satış fiyatını geçti. Makas her geçen gün daha da açıldı. Üretici aylardır maliyetinin altında satış yapıyor; yani binbir zahmetle ürettiği sütü zararına veriyor.
3 yıldır üreticilerin tepkisine kulak tıkayan rejim, sonunda çiğ süt fiyatlarının ‘enflasyona’ etkisinin olmadığına ikna oldu. Geçtiğimiz hafta son kez çiğ süt alım fiyatını belirleyen komite, yetkisini USK’ya devretti. Çiğ süt alım fiyatını bundan sonra USK belirleyecek. Komitenin son kez belirlediği süt alım fiyatı ise 3 lira 20 kuruş olarak açıklandı.
FİYATLAR ANLIK GÜNCELLENECEK
Açıklamada önemli bir ayrıntı da dikkat çekti. USK, maliyet ve satışlarda öngörülmeyen değişimler görülmesi durumunda yeniden toplanıp karar verecek. Yani yem ve benzeri girdi fiyatlarındaki ani artışlar sonra fiyat yeniden belirlenecek. Çiğ süt litre satış fiyatının maliyetin üzerinde olması sağlanacak. Bu da önümüzdeki birkaç ay içerisinde marketlerde süt fiyatlarının yüzde 15-20 civarında artması anlamına geliyor.
Ulusal Süt Konseyi’nin verilerine göre yaklaşık 1,5 yıl önce 1,75 TL olan bir litre çiğ sütün üretim maliyeti Mayıs 2021 itibariyla 3 lira 13 kuruşa çıkmış durumda. Üreticilere göre ise maliyet 3 lira 30 kuruşun da üzerinde. Yani şu anda da çiftçinin maliyetiyle satış fiyatı kafa kafaya görünüyor.
YEM FİYATLARI YÜZDE 75, SÜT FİYATI YÜZDE 40 ARTTI!
2019 yıl sonuna göre maliyetlerdeki artış ortalama yüzde 75 civarında. 2019 Kasım ayında 88 TL olan süt yemi bugün 150 lira civarında. Yine 80 TL olan besi yemi 130 liraya çıktı. Kuzu yemi ise yine sadece 1,5 yılda 85 liradan 150 TL’ye fırladı.
Ancak aynı dönemde 2,30 TL olan çiğ süt alım fiyatı sadece yüzde 40 arttı. Çiğ süt fiyatları yem fiyatlarıyla aynı oranda artırılsaydı bugün 4 TL civarında olması gerekiyordu.
EN BÜYÜK GİDER KALEMİ: YEM
Yem fiyatlarındaki artış önemli zira süt inekçiliğinde en büyük maliyet kalemi yem giderleri olarak gösteriliyor. Toplam maliyetin yüzde 65’ini oluşturuyor yem masrafları.
Süt inekleri verimli olabilmesi için günlük canlı ağırlıklarının en az yüzde 2,5’i kadar yem tüketmek zorunda. Bu da ortalama 600 kilogram olan bir süt ineğinin günlük en az 15 kg yem tüketmesi anlamına geliyor.
USK’nın verilerine göre Haziran 2019’da 23 lira 85 kuruştu. O gün toplam maliyet 37 lira olarak hesaplanmıştı. Bugün sadece kaba-kesif yem gideri 39 TL. Toplam gider ise 59 TL’yi geçmiş durumda.
SÜT ÜRETİCİSİ ZARARDAN KURTULMAK İSTİYOR
Günlük 15-16 kilo yem tüketen bir inek ortalama 20-22 kilogram süt veriyor. Süt miktarı bazı dönemler 15 kiloya kadar düşerken, bazı dönemler 25-26 kiloya kadar çıkıyor. Bir inek için USK verilerine göre günlük 60 lira civarında masraf yapan çiftçi, karşılığında 20 kilo süt alıyor. Çiftçi sütünü 2,90’dan satıyordu. Bir inekten toplam geliri 58 lira. Bir inekten zararı 2 TL. Yeni fiyatlara göre ise bir inekten günlük karı 4 TL olacak.
Kaldı ki üreticiler USK’nın verilerinin doğru olmadığını, bir ineğin günlük maliyetinin bugün itibariyle 70 lirayı bulduğunu söylüyor.