Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Joe Biden ile 14 Haziran’da kritik bir görüşme yapacak.
Biden’ın Ocak ayında göreve gelmesi ile başlayan yeni dönemde eski Başkan Donald Trump döneminin aksine Orta Doğu ve Doğu Akdeniz’de jeopolitik ve siyasi olarak farklı görüş ve çıkarlara sahip iki lider sık sık karşı karşıya geliyor.
Biden’ın seçim kampanyası sırasında verdiği bir röportajda Cumhurbaşkanı Erdoğan hakkında “Erdoğan darbe ile değil seçimle değişmeli’ yönünde açıklama yapması da iki liderin ilişkilerine başlamadan büyük bir darbe indirmişti.
Rusya’dan satın alınan S-400 hava savunma sistemleri, F-35 jetlerinin tesliminin iptali, Fethullah Gülen’in iadesi ve YPG meselesi ABD-Türkiye liderlerinin ilk yüz yüze görüşmesinde masaya yatıracakları ve uzlaşı arayacakları konulardan sadece birkaçı olacak.
S-400’ler meselesi çözülebilecek mi?
İkili görüşmenin ilk konusunu Türkiye’nin Rus hava savunma sistemini satın alması ve F-35 savaş jeti programından çıkarılmasının oluşturması bekleniyor.
Washington’da Türkiye Araştırmaları Programı Direktörü Soner Çağaptay, Ankara ile Washington arasında krize neden olan S-400’lerin “Türkiye-ABD ortak gözetimine alınacağını” iddia etmişti.
Biden-Erdoğan görüşmesine atıfta bulunan Çağaptay, “Erdoğan, S-400’leri ABD-Türkiye ortak gözetimine alacak. Bu bir NATO tesisinde olacak. ABD’nin Afganistan’dan çekilmesi sonrası Kabil havaalanının kontrolü Türkiye’ye verilecek. Böylece koalisyon ülkelerinin elçiliklerinin güvenliği sağlanmış olacak. Buna karşılık Biden, S-400’lere yönelik yaptırımlardan vazgeçecek” dedi.
Nisan ayının son günlerinde ise Bakan Blinken S-400 meselesine yeniden değinmiş Türkiye ve tüm ABD müttefiklerinin Rus silahı satın almaktan “kaçınmaları” gerektiğini, aksi takdirde yeni “yaptırımların gelebileceği” uyarısında bulunmuştu.
Suriye’de YPG anlaşmazlığı
İkili görüşmenin diğer kritik bir başlığı da YPG olacak. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Biden ile yapacağı görüşme hakkındaki bir soruyu yanıtlarken ön hazırlıkları yaptıklarını ve Biden’a soracakları ilk sorunun Türkiye-ABD ilişkileri niçin böyle bir gerilim safhasında?” olacağını belirtmişti.
ABD’nin Türkiye’nin müttefiki olduğunun altını çizen Cumhurbaşkanı, YPG meselesini Amerikalı mevkidaşı ile masaya yatıracağını ifade etmişti. Müttefiklerin “teröristlerin değil birbirlerinin yanında” konuşlanması gerektiğini altını çizen Erdoğan, ABD’nin “maalesef” teröristlerin yanında yer aldığını belirtmiş ve Pentagon’dan YPG’ye bütçe ayrıldığını ileri sürmüştü. Cumhurbaşkanı bu konuya tepkisini “Biden döneminde terör örgütüne destekler devam ediyor” sözleriyle göstermişti.
ABD’nin YPG’ye verdiği desteği ise çekmesi kısa vadede beklenmiyor.
Ermeni “soykırımı” krizi
1915 Olayları’nın Amerika Birleşik Devletleri’nin ilk defa Biden yönetiminde “soykırım” olarak tanıması da ikili görüşmede ele alınması beklenen diğer hassas bir konu.
Başkan Biden’ın göreve geldiği Ocak ayından beri Erdoğan ile ilk telefon görüşmesini 1915 Olayları’nın anma günü 24 Nisan’ın arifesinde yapması ve görüşmede Cumhurbaşkanı’na olayları “soykırım” olarak nitelendireceğini bildirmesi Ankara’da büyük tepki çekmişti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan bu konu hakkında yaptığı bir açıklamada “Her 24 Nisan gelir ABD Ermenilerle ilgili ne diyecek. Bırakalım bu işi tarihçiler yapsın, bunu tarihçiler çalışsın. Bütün bunların çalışmalarından sonra önümüze gelen tablo üzerinden gerekli adımları atalım. (…) Burada da kalkıp hiç mi hiç alakası olmayan bir Türkiye’yi böyle bir konunun içerisine nasıl atarsın? Yapmak istediğin bir şey varsa NATO müttefikin olarak gel bu işi çalışmaları yaptırtalım ondan sonra konuşalım. Biz kasaba devleti değiliz, Türkiye Cumhuriyetiyiz” diyerek konu hakkındaki görüşlerini dile getirmişti.
Amerikan Dışişleri Bakanı Blinken ise Joe Biden’ın resmi olarak “Ermeni Soykırımını” tanıyacağını ilk önce Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a bildirdiğini ifade etmiş, “Anlaşmazlıklarımızı açık, doğrudan, dürüst bir şekilde ifade ederek Türkiye’ye saygı göstermeliyiz ve aynısını Türkiye’den de bekliyoruz” diye konuşmuştu. Bakan ayrıca Ermeni meselesinin Biden’ın Erdoğan ile görüşeceği konular arasında olacağını da söylemişti.
Fethullah Gülen dosyası
1999 yılından bu yana ABD’nin Pennsylvania eyaletinde yaşayan Fettullah Gülen, taraftarlarını devlet kurumlarında örgütlenmeye teşvik ederek devlet içinde paralel bir yapı ve terör örgütü kurmakla suçlanıyor.
2016’da Türkiye’ye ABD Başkan Yardımcısı olarak ziyarette bulunan Joe Biden, Gülen’in iadesi için çalıştıklarını dile getirmişti.
Biden, Fethullah Gülen’in iadesine ilişkin, “Hukuk uzmanlarımız şu anda Türk meslektaşlarıyla çalışıyor, delilleri ve belgeleri inceliyorlar. Bu belgelerin Amerikan yetkililerine takdim edilmesi ve yasalarımız ve suçluların iadesi anlaşmasına göre hazırlanması lazım” ifadesini kullanmıştı.
Fakat geçen 5 yıllık süreçte bu konuda bir ilerleme sağlanamadı.