Gökyüzünün en parlak yıldızlarından biri olan dev kırmızı yıldız Betelgeuse’nin 2019 yılının sonuna doğru beklenmedik bir şekilde ve hızla kararmasının sırrı çözüldü.
Dünyadan yaklaşık 650 ışık yılı uzaklığındaki yıldızın gizemli şekilde kararması, astronomi dünyasını heyecanlandırdı.
Avcı (Orion) takım yıldızının spiral kollarından birinde yer alan ve kuzey yarımküreden takım yıldızının sol üst köşesinde görülen devasa kırmızı yıldızın her 4 yüz yılda bir doğal süreçte genişleyip küçüldüğü biliniyor. Yıldızın yakın bir gelecekte yaşanacak şiddetli bir süpernova patlaması ile öleceği tahmin ediliyordu. Bu nedenle astronomlar “Büyük Kararma” adını verdkleri bu olayın beklenen patlamanın işaretleri olup olmadığını araştırmaya başladı.
Ancak yıldızın 2020 Nisan ayından itibaren yeniden eski parlaklığına kavuşması bu teoriyi çürüttü. Bunun üzerine bilim insanları “Büyük Kararma’nın nasıl ve neden olduğunu anlamak için harekete geçti.
Büyük Kararma’yı çözmek için En Büyük Teleskop kullanıldı
Paris Gözlemevi astrofizikçilerinden Miguel Montarges, Şili’de Atacama Çölü’nde bulunan Avrupa Güney Gözlemevi’ne ait “En Büyük Teleskop“u kullanarak incelemelere başladı. Araştırmacı ekip bu teleskoptan elde edilen görüntüleri daha önce hazırlanan ve görüntülerin 11 katı büyüklüğünde detaylandıran modellerle birleştirdi ve daha önce Hubble Uzay teleskobu tarafından alınan görüntülerle kıyasladı.
Dev kırmızı yıldızda bulunduğu bilinen çok büyük konvektif hücrelerin sıcak ve soğuk noktalar oluşturduğu bilgisinden hareket eden araştırmacılar edinilen bulgular sonucu iki fikir üretti. Buna göre ya yıldızın yüzeyindeki büyük bir soğuk nokta görüntülenmişti, ya da yıldızın önünde oluşan bir toz bulutu yıldızın Dünya’dan görülmesini engellemişti.
“Süpernova patlama kaçınılmaz”
Araştırma ekibindeki Belçika’daki Leuven Üniversitesi’nden Emily Cannon her iki açıklamanın da doğru olabileceğini belirtiyor. Nature dergisinde yayımlanan çalışmada gözlemler ve modellemenin yerel sıcaklıktaki soğumanın soğuk noktanın oluşmasına neden olduğu ve bunun da yıldızın yakınında bir toz bulutu olulşturduğu senaryosunu destekliyor.
Betelgeuse’nin Güneş’ten 15-20 kat daha büyük olduğunu belirten araştırmacılar bu büyüklükteki bir yıldızın bir gün süpernova patlaması yaşayacağını belirten Monterge ve ekip arkadaşları çalışmalarının Büyük Kararma’nın Betelgeuse yıldızının süpernova gibi bir ani patlamadan dolayı oluştuğuna dair bir işaretin bulunmadığını teyit ettiğinin altını çiziyor.