Tarih sayfalarından iki şarkı bir şiir

HABER MERKEZİ – Yazar-araştırmacı Uğur Dursun Adsız, 1800’lü yıllardan bugüne bilinmeyen Mîr Bedirhan’ın Osmanlı’ya karşı direnişi ile Kürtçe Berîtî türünde seslendirilen iki şarkı ve Şeyh Ubeydullah Nehri’yi eleştiren bir şiire ulaştı. 

 

Kürt tarihi üzerine araştırmalar yapan yazar Uğur Dursun Adsız, 1880’de bestelenen ve şimdiye kadar bilinmeyen Mîr Bedirhan’ı anlatan iki şarkı ile aynı yıl Kiril alfabesiyle yazılan Şeyh Ubeydullah Nehri’yi eleştiren bir şiire ulaştı. Her iki şarkıyı seslendiren Ermeni olan Vagharshak Shahinian, 1889 yılında Van’da dünyaya geldi, 1910’da Amerika’ya göç etmek zorunda kaldı. Bir süre Amerika’da yaşayan Shahinian, daha sonra Ermenistan’a dönerek, Osmanlı Devleti’ne karşı savaştı. Shahinian, savaş sonrası bin 100 askerin komutanlığını yaptı. Bir süre sonra tekrar Amerika’ya dönen Shahinian, 1976 yılında yaşamını yitirdi.  

 

Shahinian’ın Van’da olduğu yıllarda dengbêjlerden duyarak seslendirdiği her iki şarkı, 1950 yılında oğlu tarafından kayıt altına alındı. Shahinian’ın seslendirdiği her iki şarkı, yakın zamanda Ermenilerle ilgili araştırmaların yer aldığı Houshamadyan’da (www.houshamadyan.org) yayınlanacak. 

 

TÜRKÇE ŞARKI 

 

Shahinian’ın Türkçe seslendirdiği şarkı, Botan Miri Bedirhan Bey ile Osman Nuri Paşa arasındaki savaşı anlatıyor. Balkanlara birçok kez saldırı düzenleyen Osmanlı Devleti’nin rütbeli askerlerinden Osman Nuri Paşa, 1847’de Botan Miri Bedirhan Bey’e saldırır. Osman Nuri, bu süreçte kimi Kürt mirlerini yanına çekmesiyle Mir Bedirhan’ı zor durumda bırakır. Ewrex Kalesi’ne geçen Mir Bedirhan ile Osman Nuri arasında 3 gün boyunca savaş sürer. Mir Bedirhan’ın Osmanlı’ya karşı direnişini anlatan şarkının sözleri şöyle: 

 

 

“Bedirhan Bey dedi hey kapı kapı

Sonra seni çağırttırırım way lı mın babo

Çok dara düşsem Han Mahmut şimdi de gelir

O da bu yerlerin bir kehremanî

 

Ram di ray ray ram di ray ray r ara ri rayy

Ram di ray ray ram di ray ray r ara ri rayy

 

Amaneeyyyy Osman Paşa dedi hey şaşkın ahmak

Dört yanını keserim yoksul kaçamak

Devletten emir olunmuş

Seniii seniii seniii buyurttururum şehir İstanbulî

 

Ram di ray ray ram di ray ray r ara ri rayy

Ram di ray ray ram di ray ray r ara ri rayy

 

Amaneeyyy Bedirhan Bey dedi 

Galibe şaşkın ne cesaret ile bu dağları aştın

Ancak geldin kendin tuzağa düştün

Her ne hal olsa koyu vermem yakaniiii

 

Rin na na ninay Rin na na ninay 

Rin na na ninay Rin na na ninay 

Amaneeyyy Osman Paşa dedi

O topları kurun hazır cem olun alesta durun

Marş ettiğince zurnayı vurun

Varsın çalınsın Alî- Osmanî

 

Rin na na ninay Rin na na ninay 

Rin na na ninay Rin na na ninay”

 

BERÎTÎ ŞARKISI 

 

Uğur Dursun Adsız, Shahinian’ın seslendirdiği Berîtî adlı Kürtçe şarkıyı, Kürt araştırmacı Seyda Goyan’a yorumlattı. Goyan, şarkıyı şöyle yorumladı: “Şarkı eski bir makamla seslendiriliyor. Bu makamda iki grup karşılıklı seslendiriyor. Yıllar önce çocuklar bu şarkı eşliğinde oyun oynardı. Maalesef eskiden söylenen birçok şarkı günümüzde unutuldu. Bu şarkı türünü Berîtî olarak adlandırıyoruz. Bu şarkı türünde anlamı olmayan bazı tekerlemeler de yer alıyor.”

 

 

Berîtî şarkısının sözleri ise şöyle: 

 

Hooo qo rako talla raqo tallasdiko tirseneko

Pozê min poz bi çî poz bi yek

Yekemin yek nav botan

Duyemîn du Cizir Began

Sêyemîn sê payîzan

Dommer vatooo  dommer vatooo

 

Hooo qo rako talla raqo tallasdiko tirseneko

Pozê min poz bi çî poz bi yek

Yekemin yek nav botan

Duyemîn du Cizir Began

Sêyemîn sê payîzan

Çaremîn çar parekan

Dommer vatooo  dommer vatooo

 

Hooo qo rako talla raqo tallasdiko tirseneko

Pêncemîn pênc nav botan

Çaremîn çar parekan

Sêyemîn sê payîzan

Dommer gartooo 

dommer gartooo

 

Hooo qo rako talla raqo tallasdiko tirseneko

Pozê min poz bi çî poz bi yek

Pêncemîn bêjna botan

Şaşamîn şaşê temam

Heftêmîn heftê heftan

Dommer vatooooo  dommer vatooo

 

Hooo qo rako talla raqo tallasdiko tirseneko

Pozê min poz bi çî poz bi heft

Heftemîn heftê heftan

Şaşêmîn şaşê temam

Pêncemîn bêjna botan

Çaremîn çar parekan

Sêyemîn sê payîzan

Duyemîn Cizîr Began

Yekemin yek nav botan

Dommer vatooo  dommer vatooo”

 

ŞEYH UBEYDULLAH NEHRİ ŞİİRİ

 

Adsız’ın araştırmaları sonucu ulaştığı Şeyh Ubeydullah Nehri’yi eleştiren, bir Rus tarafından Kiril alfabesiyle yazılan şiir, 22 Haziran 1882’de editörlüğünü David Geoprgeviç Eristavi’nin yaptığı Rusya’da yayın yapan Kavkaz gazetesinde yayınlandı. Şiiri latinize eden Adsız, her bir mısrasını yazar Letif Bruki’ye yorumlattı. Rakamla belirtilen mısralar orjinali, karşılığında latinize hali, bir alt sırasında ise Bruki’nin yorumlarına yer verilen şiir şöyle: 

 

“ŞÊX UBEYDULLAH