Taleban örgütü, uzun zamandır merakla beklenen ve Türkiye’de yapılması planlanan konferansa katılmak için üç şart koştu. Üst düzey bir Taleban yetkilisinin VOA’ya verdiği bilgilere göre bunlar, konferansın kısa sürmesi, kritik meseleler üzerinde karar almanın gündemde olmaması ve Taleban’ın alt düzey yetkililerden oluşan bir heyetle temsil edilmesi.
Adının açıklanmasını istemeyen Taleban yetkilisi, “Liderlerimiz, İstanbul’daki toplantının üç günden uzun sürmemesi gerektiği önerisinde bulundu” dedi.
Bir başka üst düzey Taleban lideri de VOA’ya bu öneriyi doğruladı.
Birleşmiş Milletler, Türkiye ve Katar tarafından ortak konferans düzenlenmesi fikri ilk kez Nisan ayında, Başkan Joe Biden’ın Eylül ayına kadar yabancı askerlerin Afganistan’dan çekileceğini açıklamasından birkaç gün sonra ABD tarafından ortaya atılmıştı.
Konferans, Taleban, Afgan hükümeti ve bölgedeki ülkelerin Katar’ın başkenti Doha’da Taleban ve resmi Afgan hükümeti arasındaki barış görüşmelerine ivme kazandırmak amacıyla önerilen birkaç toplantıdan biri.
Taleban’dan bir heyet Moskova’da düzenlenen bir konferansa katılmış, ancak kilit meseleler üzerinde düşüneceklerini söyleyerek Türkiye’de yapılması önerilen toplantıya katılmayı reddetmişti.
Katar’daki müzakerelere katılan Taleban heyetinin başkanı Şeyh Abdül Hakim ve Taleban’ın Katar ofisinden birkaç kilit yetkili, Şeyh Hibatullah Ahundzade ve Taleban liderlik konseyinin diğer üyeleriyle danışmalarda bulunmak için bölgeye gitti. Hakim’e müzakere heyetinden Molla Fazıl, Molla Şirin ve Molla Abdül Manan eşlik etti. Bu isimler aynı zamanda Rehberi Şura olarak bilinen liderlik konseyinin de üyeleri.
Taleban liderine göre yapılan bu danışmalar bir ay sürdü ve geçen hafta tamamlandı.
Afgan medyası, görüşmelerin Pakistan’da yapıldığını bildirdi. Afgan hükümetine göre Taleban liderlerinin çoğu Pakistan’da yaşıyor.
ABD’nin Afganistan uzlaşı sürecini yürüten özel temsilcisi Zalmay Halilzad, Alman haber sitesi Der Spiegel’e kısa süre önce verdiği söyleşide Taleban liderlerinin büyük çoğunlukla Pakistan’da bulunduklarını doğruladı.
Halilzad, “Eğer bu barış çabası başarılı olamazsa ve Pakistan’la Afganistan arasında anlaşma sağlanamazsa Pakistan zarar görecek. Pakistan suçlamaların hedefi olacak çünkü Taleban liderlerinin çoğu Pakistan’da yaşıyor” şeklinde konuştu.
Pakistan, Afgan Talebanı üzerindeki nüfuzunu kullanarak Afganistan’daki barış çabalarına yardımcı olduğunu kaydediyor. Taleban’ın İstanbul konferansına ilişkin kararı ayrıca Pakistan ve Katar başta olmak üzere başka ülkelerin gösterdiği çabaların da bir sonucu.
Taleban lideri, “Taleban liderleri, İstanbul konferansına katılma taraftarı değildi, ancak bazı şartların yerine getirilmesi halinde ve Pakistan’la Katar’ın ricası üzerine katılacaklarını söylediler” dedi.
Yetkili, Taleban’ı kimin temsil edeceği konusunda ayrıntı vermedi.
Afgan heyetinin sözcüsü Nadir Nadiri, kendilerinin bu gelişmeden haberdar olmadıklarını söyledi, “Henüz bizimle resmi hiçbir paylaşımda bulunulmadı” dedi.
ABD, Türkiye ve Afganistan, Doha’daki müzakerelere katılan Taleban ekibi temsilcileri dışında en az bir ya da daha fazla üst düzey liderin de İstanbul’da bulunmasını önerdi. Bu üç ülkeden yetkililer, Taleban’ın Katar ofisinde aralarında Molla Baradar’ın da olduğu temsilcilerin İstanbul görüşmeleri sırasında karar alma yetkisi bulunmadığına inandıklarını kaydetti.
ABD, Taleban ve Afgan hükümeti heyetlerinin farklılıkları masaya yatırmaları, barış yolunda kritik kararlar almaları ya da çıkmaza giren görüşmelerde ilerleme sağlamaları için toplantıların 10 gün sürmesi önerisinde bulunmuştu.
Taleban lideri, örgütün üst düzey liderlerinin İstanbul’daki görüşmelerin bir karar alma platformu haline gelmesini ve görüşmeler için belirli bir gündem oluşturulmasını istemediklerini söyledi.
Taleban yetkilisi, örgüt liderlerinin ateşkes konusunda bir karara varıp-varmadıkları sorusuna, ateşkes konusunda henüz hiçbir gelişme olmadığı, Taleban’ın şu anda ateşkes ilan etmeyeceği, bu konuda Afganistan içindeki müzakerelerde de karara varılmayacağı yanıtı verdi.
Taleban Sözcüsü Muhammed Naim, daha önce de Afganistan konusunda kararlar alınan hiçbir konferansa katılmayacaklarını kaydetmişti.
Türkiye, Katar ve Birleşmiş Milletler, İstanbul’daki konferansın 24 Nisan-4 Mayıs tarihleri arasında yapılmasını planlamıştı. Türk Dışişleri Bakanlığı açıklamasına göre konferans “Geçen Eylül ayında Doha’da başlayan ve Afganistan’da adil ve kalıcı barış sağlanmasını amaçlayan müzakerelere ivme kazandırmak için” Afgan hükümeti ve Taleban’dan temsilcilerin katılımıyla gerçekleştirilecek. Önceki planlara göre 16 Nisan’da başlayıp 10 gün sürmesi öngörülen konferans, Taleban’ın katılmama kararı üzerine ertelenmişti.
Taleban, o dönemde konferansı düzenleyenlerin görüşmelere ilişkin ayrıntı paylaşmamasından şikayet etmişti. Örgüt bu kez Türkiye’nin kendilerini bilgilendirdiğini kaydetti.
Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani ve Ulusal Uzlaşma Yüksek Konseyi (HCNR) Taleban’a görüşmelere katılması için baskı yaptı. Nihai barış tasarısının konferans sırasında açıklanması bekleniyor.
Pakistan’dan bir heyetse Nisan ayının son haftasında, İstanbul konferansına katılmaya ikna etmek için Katar’da Taleban’ın siyasi temsilcileriyle görüştü.
Taleban lideri, “Pakistan heyeti, Taleban’ın geleceğe ilişkin kendi hazırladıkları planla İstanbul konferansına katılması için ısrar etti. Cumhurbaşkanı Gani ve Ulusal Uzlaşma Yüksek Konseyi Başkanı Dr. Abdullah Abdullah’ın geleceğe ilişkin planlarını İstanbul konferansında açıklamaları bekleniyor” dedi.