Türkiye’nin, NATO ülkelerinin Belarus yönetiminin bir yolcu uçağını zorla indirip içindeki muhalif gazeteciyi tutuklamasına yönelik vereceği resmi tepkiyi yumuşatmaya zorladığı bildirildi.
NATO üyesi 30 ülke, gazeteci Roman Protasevich’i tutuklamak için Ryanair uçağının Minsk’e indirilmesi adımını kınayan iki paragraflık bir bildiri yayımladı.
Ancak Baltık ülkeleriyle Polonya’nın başını çektiği söz konusu kınamada herhangi bir cezai yaptırım yer almadı.
Ortak metin, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in kamuoyuna yaptığı açıklamalardan daha az sert ifadeler içerdi. Stoltenberg, olayı “devletin adam kaçırması” ve “çirkin” sözleriyle tanımlamıştı.
Reuters’ın iki diplomatik kaynağa dayandırdığı haberine göre ‘Ankara, Belarus’a, Batı yaptırımına verilen destekten bahsedilmemesi ve yine bu ülkedeki siyasi mahkumların serbest bırakılması çağrısında bulunulması’ yönündeki cümlelerin metinden çıkarılması konusunda ısrar etti.
Aynı kaynaklar, NATO’nun Belarus’la işbirliğinin askıya alınması yönündeki ‘tehdit dilinin’ de Ankara’nın ısrarıyla metinden çıkarıldığını belirttiler.
Türkiye’nin sergilediği tavrın nedenlerinin bilinmediği dile getirilse de diplomatlar, Ankara’nın Belarus’un en yakın müttefiki Moskova ile bağlarını korumaya ve Minsk’e günlük uçuşlarını devam ettiren Türk Hava Yolları aracılığıyla Belarus’la ekonomik ilişkilerini sürdürmeye çalışabileceği ihtimallerini dile getirdiler. Bir başka olasılığın da, Türkiye’nin bu yaz Rus turistleri ülkeye çekme amacı taşıdığı değerlendirmesinde bulunuldu.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı yorum yapmazken bir NATO yetkilisi, “Kuzey Atlantik Organizasyonu’nun Belarus’a ilişkin açıklaması, 30 müttefikin tümü tarafından oy birliğiyle kabul edildi. NATO’daki gizli tartışmaların ayrıntılarına girmiyoruz.” yanıtını verdi.
Diplomatlardan biri, Stoltenberg’in daha fazla ‘bölünmeyi’ önlemek için NATO’nun web sitesinde yayınlanan son metin için Türkiye de dahil tüm müttefiklerin desteğini aldığını söyledi.
Diplomatlar, Türkiye’nin yumuşatılmış metin konusundaki ısrarının, başta Polonya, Litvanya ve Letonya olmak üzere bazı müttefikleri üzdüğünü ve daha sert ifadelerin yer alması için bastırdıklarını dile getirdi.
“Birçok müttefik Türkiye’ye çok kızdı”
Üçüncü bir diplomat da, Ankara’nın baskısının esas olarak yaptırım önerilerini detaylı olarak açıklayan Avrupa Birliği’nden daha farklı bir ifade kullanmayı amaçladığını ifade etti. Söz konusu öneriler arasında Belarus Havayollarının AB hava sahasını ve AB havalimanlarını kullanmasının engellenmesi ile AB havayollarına Belarus’tan kaçınmaları çağrısında bulunulması yer alıyordu.
Türkiye AB’ye aday olmasına rağmen Birlik üyesi değil.
Müzakere sırasında hazır bulunan Avrupalı diplomatlardan biri, “Birçok müttefik Türkiye’ye çok kızmıştı. NATO’nun (olaya) yanıt vermesi önemliydi ve Ankara’nın Belarus lideri Alexander Lukashenko’yu neden savunmak istediği de net değildi.” sözleriyle içeride yaşananları anlattı.
Reuters’ın haberine göre Türkiye, son yıllarda bazı NATO müttefikleri için daha zor bir müttefik haline geldi. Libya’daki politikası konusunda Fransa, Suriye konusunda ABD ve Akdeniz’de enerji kaynakları konusunda Yunanistan ile çatışıyor.
Ankara ayrıca, NATO’nun ‘Batı’yı istikrarsızlaştırmaya çalışan bir düşman’ olarak tanımladığı Rusya’dan hava savunma füzeleri satın aldı.
Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan yönetimi altında 2016’daki başarısız darbe girişiminin ardından ‘daha otoriter bir yönetime doğru bir sapma’ olarak gördükleri bu durumu eleştiriyor.
Ancak NATO’nun en büyük ikinci ordusuna sahip olan ve Avrupa ile Orta Doğu arasında stratejik bir konumda bulunan ve Karadeniz ile Akdeniz kıyılarına sahip Türkiye, AB veya ABD’nin görmezden gelemeyeceği kadar büyük ve önemli bir ülke.
Bununla birlikte Ankara sık sık NATO’yu desteklediğini, ancak kendi egemen dış politikasını izleme hakkına sahip olduğunu dile getirdi.