İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’in, ABD’nin suikastla öldürdüğü Devrim Muhafızları Komutanı Kasım Süleymani’yi eleştirdiği bir ses kaydı sızdırıldı. Mart 2020’de yapıldığı doğrulanan söyleşide Zarif, ‘Süleymani’nin İran diplomasisine hâkim olduğunu’, İran hükümetinin ve Dışişleri’nin kararları ile tavsiyelerinin bazen dikkate alınmadığını, kendisinin etkisinin zaman zaman sıfıra indiğini söylüyor.
SUUDİ KANALI YAYINLADI
Zarif ile reformcu ekonomist ve gazeteci Said Leylaz arasında yapılan söyleşi, Suudi Arabistan’a ait Londra merkezli haber kanalı Iran International’a sızdırıldı. Sonrasında kayıt, Amerikan gazetesi New York Times ile de paylaşıldı.
İRAN DIŞİŞLERİ: TAHRİF EDİLDİ, TAMAMINI YAYINLAYABİLİRİZ
İran Dışişleri Bakanlığı ses kaydığının doğruluğunu teyit etse de, söyleşinin yedi saat uzunluğunda olduğunu ve Zarif’i itibarsızlaştıracak yorumların özellikle seçilip tahrif edildiğini, yasadışı biçimde yayınlandığını savundu. Açıklamada, ‘izin verilmesi’ halinde, söyleşinin tamamının yayınlanacağı belirtildi. Ses kaydında Zarif’in, söz konusu sohbetin yayınlanmamak üzere yapıldığını tekrar tekrar söylediği de duyuluyor.
“DEVRİM MUHAFIZLARI İLE SOĞUK SAVAŞ VAR”
Batı basınında ‘İran rejimindeki iç anlaşmazlıkları ifşa ettiği’ şeklinde yorumlanan kayıtta Zarif, suikastla öldürülen Süleymani’nin diplomasideki hâkimiyetini eleştiriyor. Zarif, Devrim Muhafızları’nın ‘dış politika dayatmasını’ bir tür ‘soğuk savaş’a benzetiyor; en çok vakti Devrim Muhafızları’yla ilişkilerine ayırdığını söylüyor; güvenliğin diplomasi üzerinde çok fazla etkisi olduğunu belirterek ‘İran’da her konuyu güvenlik penceresinden görmekte çıkarı bulunan bir grup olduğu’ yorumu yapıyor. Zarif, “İslam Cumhuriyeti’nde askeri alan hüküm sürüyor. Bu alanın diplomasiye hizmet etmesi yerine, askeri alan için diplomasiyi feda ettim” ifadelerini kullanıyor.
“NÜKLEER ANLAŞMAYI RUSYA’YLA BİRLİKTE SABOTE ETMEK İSTEDİ”
İran Dışişleri Bakanı, Süleymani’nin birçok adımda kendisinin altını oyduğunu söyleyerek nükleer anlaşmayı buna örnek gösteriyor. Rusya’nın İran ile Batılı ülkeler arasındaki ilişkilerin normalleşmesini istemediğini ve anlaşmanın başarılı olmaması için engeller çıkardığını belirten Zarif, Süleymani’nin de ‘bu başarıyı yok etmek için’ Rusya’yla birlikte çalıştığını ve Moskova’ya bir ziyarette bulunduğunu öne sürüyor.
“SUİKASTA MİSİLLEMEYİ ABD BENDEN ÖNCE BİLİYORDU”
Zarif, Devrim Muhafızları’nın Süleymani suikastına misilleme kararı almasının ardından iki Kudüs Gücü Komutanı’nın dönemin Irak başbakanı Adil Abdül Mehdi’ye saldırıdan 45 dakika önce bilgi verdiğini, Amerikalıların misilleme kararını kendisinden önce öğrendiğini de öne sürdü.
“UKRAYNA UÇAĞINI AÇIKLAYIN DEDİM, BANA TEPKİ GÖSTERDİLER”
İran Dışişleri Bakanı, Devrim Muhafızları’nın Irak’taki Amerikan askerini vurmak isterken bir Ukrayna uçağını düşürerek 176 kişinin ölümüne yol açması hakkında da konuştu. Zarif, Devrim Muhafızları’nın uçağı kendilerinin düşürdüğünü bildiğini ama bunu üç gün sonra itiraf ettiklerini söylüyor. Zarif, uçağın düşürülmesinin ardından katıldığı bir ulusal güvenlik toplantısında ‘dünyanın bir açıklama beklediğini söylediğini’ ancak iki üst düzey komutanın buna karşı çıkarak kendisinden ‘bu haberin doğru olmadığı’ yönünde bir Twitter paylaşımında bulunmasını istediğini anlatıyor. Zarif, “Eğer uçak bir füzeyle vurulduysa bunu bize söyleyin ki sorunu çözebilelim, dedim. Allah şahidimdir, bana sanki Allah’ın varlığını inkâr etmişim gibi tepki gösterdiler” diyor.
“BEŞAR ESAD’A DESTEĞE DAİR TELKİNLERİMİZ DİNLENMEDİ”
Zarif, Süleymani’nin Suriye’de Beşar Esad yönetimine açık destek verilmemesi ve Suriye’ye askeri personel ile silahların İran devletine ait havayollarıyla taşınmaması gibi Dışişleri Bakanlığı’ndan gelen talepleri reddettiğini söylüyor. İran Dışişleri Bakanı, Süleymani’nin Suriye’yi bombalayan Rus uçaklarının İran hava sahasını kullanmasına izin verme kararını da eleştiriyor.
“SUİKAST BİR KENTİN YOK EDİLMESİNDEN DAHA YIKICIYDI”
Sızdırılan kayıtta Zarif bununla birlikte, Süleymani’ye bazı övgülerde de bulunuyor ve ABD’nin Afganistan ile Irak’taki işgallerinin öncesinde birlikte üretken bir şekilde çalıştıklarını da söylüyor. Zarif ayrıca, ABD’nin Süleymani’yi Irak’ta öldürerek İran’a çok büyük bir darbe vurduğu, suikastın ülkenin bir kentinin bir saldırıyla yok edilmesinden bile daha zarar verici olduğu yorumu yapıyor.
İran’ın özellikle Suriye politikasını şekillendirdiği bilinen Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani, Ocak 2020’de ABD’nin uluslararası hukuku ihlal ederek Bağdat’ta düzenlediği suikastla öldürülmüştü.
KAYDI KİM SIZDIRIDI?
Zarif’in Süleymani hakkındaki sözleri, Devrim Muhafızları’nın dış politikadaki etkisinin resmi bir makam tarafından eleştirilmesi açısından ender görülen bir durum. Bazı yorumcular, ABD’yle nükleer anlaşmanın canlandırılmasının beklendiği bir dönemde sızdırılan kaydın, Zarif’i iç politikada zayıflatma amacını taşıdığını söyledi. Bazılarıysa, kaydın bizzat Zarif tarafından, dış politika sorunlarındaki sorumluluğunu hafifletmek amacıyla sızdırılmış olabileceğini öne sürdü. İran içinde Zarif’in istifa etmesi yönünde çağrılar da yükselmeye başladı.