Hindistan’daki oksijen krizi, sosyal medya platformu YouTube’a da yansıdı.
Liselerde öğretilen kimyasal işlemleri kullanarak kendi oksijenlerini üreten gençler, platforma “evde oksijen yapımı” videoları yüklüyor. Ancak YouTube, bu içerikleri tehlikeli olduğu gerekçesiyle kaldırıyor.
Söz konusu videolarda YouTube kullanıcılarının, elektroliz yoluyla sudan oksijen üreterek kendi oksijen cihazlarını yaptıkları görülüyor. Videolar kaldırılırken VICE’a konuşan bir uzman, elektrolizdeki riskin nispeten düşük olduğunu söylüyor.
Salgının ikinci dalgasında büyük bir oksijen kriziyle boğuşan Hindistan’da yurttaşlar, ellerinde boş tüplerle oksijen kuyruklarında bekliyor. Bu durum, oksijenin karaborsaya düşmesine neden olurken, aynı zamanda bazı yurttaşları evde oksijen üretmeye itiyor.
Google Trends verilerine göre, Hindistan’da 18 Nisan’dan itibaren “Evde oksijen nasıl yapılır?” sorusu aramalarda trend hale geldi. Bunun sonucunda kullanıcılar, YouTube kanallarından oksijen üretimi tarifleri yayımlamaya başladı.
O kişilerden biri olan 20 yaşındaki mühendislik öğrencisi Rahul Soni, “Bir sabah gazetede oksijen kıtlığından ölenleri okuyordum ve 10. sınıf ders kitabımdan elektrolizle ilgili bir bölümü hatırladım” diyor.
Videosu YouTube’da 800 binden fazla kez izlenen Soni, bazı izleyicilerin tarifi evde denediğini ve başarıya ulaştığını aktarmak için kendisine ulaştığını vurguluyor.
“Hastanede yer bulamayan kişilerden mesajlar aldım. Solunum güçlüğü çeken hastalara yardımcı olduğunu söylediler. Herhangi bir yasal soruna neden olmak istememiştim.”
Videoda bir doktor değil mühendis olduğunu ve tarifi denemek isteyenler için sorumluluk kabul etmediğini söyleyen Soni, “Videomu tehlikeli bulduklarını söylediler, ancak nedenini açıklamadılar” ifadelerini kullanıyor.
Bu YouTuber’ların çoğu Hintli lise öğrencilerinden oluşuyor. Ancak Hindistan’ın prestijli eğitim kurumu Hindistan Teknoloji Enstitüsü’nden bir ekip de benzer bir oksijen kiti üretiyor.
Bu girişime öncülük eden Prof. Dr. Thalappil Pradeep, “oksijenle ilgili lojistik sorunları azaltmak için nalburlarda satılan malzemeleri kullanarak” kit yaptıklarını belirtiyor.
Ekip üyelerinden birinin yüklediği bir videonun da YouTube tarafından kaldırıldığı ve platformun bir kez daha güvenlik endişelerini dile getirdiği aktarılıyor.
Pradeep, bilimsel işlemlerin her zaman riskler barındırdığını kabul ediyor ama bu riskin nispeten düşük olduğunu vurguluyor.
Bilim insanı, bu yöntemin teknik bilgi birikimine sahip kişiler tarafından kullanılması gerektiğine inanıyor. Ancak ona göre söz konusu kişilerin fen fakültesi mezunu olması şart değil.
“Hindistan’da, üniversite diploması olmayan, yenilikçi ve bilimsel bir zihne sahip mekanikçiler ve elektrikçilerimiz var.”
YouTube yetkililerinin, yorum taleplerini cevapsız bıraktığı belirtiliyor. Diğer yandan video kısıtlamalarında çelişkiler de göze çarpıyor.
Örneğin, 16 yaşındaki Prabhat Mishra, platforma yüklediği bir videoda başka bir tür oksijen cihazının tarifini veriyor. Hidrojen peroksit ve potasyum permanganattan yapılan bu cihaz, doğrudan solunum güçlüğü çeken hastalarda kullanılmak üzere tasarlanmıyor.
Bu cihazın amacı havayı filtreleyen ve tıbbi oksijene dönüştüren bir makine olan oksijen yoğunlaştırıcının kullanıldığı alanlarda havaya atmosferik oksijeni yeniden sağlamak.
Ancak tıp uzmanları Mishra’nın yaptığı türden cihazların tehlikeli olabileceğini söylüyor. Zira doğru yapılmadığı durumda bu cihazlar patlayabilir.
Buna rağmen YouTube’un, Mishra’nın videosunu kaldırmadığı bildiriliyor. VICE’ın yürüttüğü bir araştırma ise Hindistan dışında oksijen üretimine ilişkin benzer videoların da kaldırılmadığını gösteriyor.