Ermenistan, Dağlık Karabağ’daki çatışmalarda Azerbaycan’ı desteklediği gerekçesiyle Türkiye aleyhinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) dava başvurusunda bulundu.
Fransa’nın Strazburg kentindeki mahkeme, “devletler arası dava” başvurusunun 9 Mayıs tarihinde kendilerine ulaştığını duyurdu. Davanın, Ermenistan ve Azerbaycan arasında Dağlık Karabağ’da, 27 Eylül 2020 ile ateşkes anlaşmasının yürürlüğe girdiği 9 Kasım 2020 tarihleri arasında yaşanan çatışmalar sırasında davalı konumundaki Türkiye’nin oynadığı rolle ilgili olduğu belirtildi.
AİHM açıklamasında, Ermenistan’ın Türkiye’nin çatışmalar sırasında Azerbaycan silahlı kuvvetlerine yardım sağladığını iddia ettiğine yer verildi.
AİHM başvurunun işleme alındığını ve mahkemenin ilk iş olarak başvurunun kabul edilebilir olup-olmadığını inceleyeceğini açıkladı. Dava kabul edilirse, Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni ihlal edip-etmediğine bakılacak.
AİHM, 4 Ekim 2020’de, dava ile ilgili olarak Ermenistan tarafından Türkiye’ye karşı geçici tedbir talebi aldığını da hatırlattı.
6 Ekim 2020’de Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki ihtilafla ilgili olarak AİHM kurallarının 39’uncu maddesini ikinci kez uygulayan mahkeme, Türkiye dahil olmak üzere çatışmaya doğrudan veya dolaylı olarak dahil olan tüm devletleri, sivillerin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nden doğan haklarının ihlaline katkıda bulunacak eylemlerden kaçınmaya ve sözleşme kapsamındaki yükümlülüklerine saygı göstermeye çağırmıştı.
AİHM açıklamasına göre 17 Kasım’da Türkiye hükümeti, mahkemeden Ermenistan-Türkiye davasına ilişkin devletler arası geçici tedbiri kaldırmasını talep etti. Ankara, talebinde özellikle Azerbaycan Cumhurbaşkanı, Ermenistan Başbakanı ve Rusya Cumhurbaşkanı tarafından 9 Kasım 2020 tarihinde imzalanan ve 10 Kasım gece yarısından itibaren çatışmaların sona erdiğini ilan eden anlaşmaya vurgu yaptı.
1 Aralık 2020 tarihinde AİHM, Türkiye hükümeti tarafından sağlanan bilgiler ışığında, 6 Ekim 2020 tarihinde önceden belirtilen geçici tedbirin kaldırılmasına karar verdi. Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki anlaşmazlıkla ilgili AİHM İç Tüzüğü’nün 39’uncu maddesine dayanılarak alınan kararlar ise yürürlükte kaldı.
39’uncu madde, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne taraf herhangi bir devlet hakkında geçici tedbir alabilmesine olanak veriyor. Geçici tedbir kararı, yalnızca “telafisi mümkün olmayan hasar riskinin yakın olduğu” durumlarda geçerli olan acil durum tedbirleri olarak tanımlanıyor.
Ermenistan geçen hafta da Azerbaycan ordusunun kendi topraklarına girdiği iddiasında bulunarak soruşturma başlatmıştı. Ermenistan ayrıca Azeri askerlerine müdahale ederek ilerleyişi ve sınır ihlalini durdurduğunu öne sürüyor.
Azerbaycan tarafı ise bu iddiaları reddediyor ve kendisinin sınır bölgesindeki güvenliğini arttırıcı faaliyetlerde bulunduğunu söylüyor.