Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Rusya’nın, koronavirüse karşı geliştirilen aşıların üretim kapasitesini artırmak için bu alanda fikri mülkiyet hakkının kaldırılmasını önermesi, aşı patentleri konusunda son sözü söyleyecek Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) bünyesinde başlatılan tartışmayı giderek alevlendiriyor.
Avrupa Birliği (AB), Portekiz’de düzenlenecek zirvede konunun en üst düzeyde ele alınacağını belirtirken, başta Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Birleşmiş Milletler’in (BM) Bilim Eğitim ve Kültür Kuruluşu UNESCO gibi çeşitli uluslararası kurumlar aşı adaletsizliğini ortadan kaldıracağı gerekçesiyle Washington ve Moskova’nı getirdiği öneriye destek verdiklerini açıkladı.
Aşıyı geliştiren şirketler ise kendi buluşlarının, patent hakkının kaldırılarak başka ilaç firmaları tarafından üretilmesine, bu alandaki inovasyon çalışmalarına zarar vereceği ve yaptıkları çalışmaların zor ve karışık bir süreç içerdiği için güvenlik gerekçesiyle karşı çıkıyor.
Patentin kaldırılmasına kim karşı, kim değil?
Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) üyeleri, Güney Afrika ve Hindistan tarafından teklif edilen, ‘gelişmekte olan ülkelerde aşı arzını arttırmak ve Covid-19 aşılarına ilişkin patent haklarından feragat etme’ önerisini Cenevre’deki toplantılarda görüşmeye başladı.
ABD, Rusya ve Fransa başta olmak üzere birçok ülke liderinin patent hakkından feragat etme önerisine rağmen DSÖ’de kapalı oturumda son aylarda gerçekleşen görüşmeler, bu konunun çözümünün hiç de kolay olmadığını ortaya koyuyor.
Pfizer, Johnson & Johnson ve AstraZeneca şirketleri, şu ana kadar tavırlarını net bir şekilde açıklamadı. Moderna ise uzun zamandır salgın sırasında patent ihlallerini takip etmeyeceğini duyurmuştu.
DTÖ’de geçtiğimiz aylardaki görüşmelerde, Avustralya, İngiltere, Kanada, AB, ABD, Japonya, Norveç ve Singapur, patentlerin askıya alınmasına karşı çıkmıştı.
Hindistan ve Güney Afrika’nın önerisinin çoğu gelişmekte olan 80’e yakın üye ülkenin tam desteğini aldığı biliniyor. DTÖ’de gelişmekte olan ülkeler içinde sadece Brezilya bu öneriyi desteklemediğini açıkladı.
Moskova’nın dünkü açıklamasına rağmen Covid-19 aşısı geliştiren Rusya ile birlikte Çin şu ana kadar görüşmelerde kesin bir tavır içine girmedi. Fransa, aşı patentinin kalkması için DTÖ’deki müzakerelerde bastırırken, AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, 27 üye ülkenin, bu konuyu gözden geçirmeye hazır olduğunu söylemekle yetindi.
AB’nin bugün başlayan ve yarın da devam edecek zirvede, bu konuda daha net bir tavır belirlemesi bekleniyor.
Uluslararası İlaç Üreticileri Federasyonu: Patentin kaldırılması sonunu çözmez
Uluslararası İlaç Üreticileri Federasyonu ise yaptığı açıklamada, “patent hakkının kaldırılması basit ancak karışık sorun için yanlış bir yanıt, patent hakkının kaldırılması üretimi artırmayacak, küresel soruna pratik çözüm getirmeyecek” diyerek bu konuya sıcak bakmadığını dile getirdi.
Nüfusu 1,3 milyarı bulan Afrika kıtasında sadece 20 milyon doz aşı vurulması ise uluslararası sivil toplum kuruluşlarının en fazla tepkiyle karşıladığı konuların başında geliyor.