Dünya genelinde koronavirüs pandemisini bitirmek için aşılama çalışmaları hızlanıyor.
Yoksul ülkelere aşı yardımında bulunmak için geçen yıl kurulan Covax programı ise henüz istenilen aşamaya ulaşmış değil.
Bugüne kadar 1 milyar 160 milyon doz aşı yapılırken Covax aracılığıyla dağıtılan aşı miktarı 49 milyonda kaldı.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus’a göre Covax ile yoksul ülkelerdeki yetişkinlerin büyük kısmının aşılanabilmesi için önümüzdeki bir yılda 35-45 milyar dolarlık ek kaynağa ihtiyaç duyuluyor.
Covax’ı WHO, Küresel Aşı İttifakı (GAVI) ve Epidemi Hazırlık İnovasyonları Koalisyonu (CEPI), BM Çocuklara Yardım Fonu’nun (UNICEF) partnerliğiyle yönetiyor.
Neden ihtiyaç duyuldu?
Koronavirüs pandemisi bugüne kadar üç milyon kişinin ölümüne yol açarken pek çok kişinin de hayatını alt üst etti.
WHO’nun da aralarında yer aldığı sağlık uzmanları küresel bir pandeminin ancak küresel bir mücadeleyle sonlanabileceğini vurgulayarak, ülkelerin birbirine yardım etmesi gerektiğini söylüyor.
Covax da zengin ülkelerin yoksul ülkelere aşı sağlamak için yardım etmesi amacıyla kuruldu.
Gana Şubat ayında Covax’tan aşı alan ilk ülke oldu.
Uzmanlar Covax’ın yıl sonuna kadar 2 milyar doz aşı dağıtmasını bekliyor.
WHO Genel Sekreteri Dr. Tedros zengin ülkeleri ihtiyaçlarından fazla aşı edinerek Covax’ın işleyişini yavaşlatmakla suçluyor.
Dr. Tedros Nisan ayında o güne kadar uygulanmış aşıların yalnızca yüzde 0,3’ünün yoksul ülkelerde uygulandığını açıklamıştı.
Hindistan’da yaşanan ikinci dalga ve yarattığı sağlık krizi Haziran sonuna kadar Covax’a teslim edilmesi beklenen aşı sayısının 20 milyon düşmesine yol açtı.
İsveç Mayıs başından itibaren 1 milyon AstraZeneca aşışı bağışıyla bu açığı kapamaya yardım edeceğini duyurdu.
Covax WHO tarafından onaylanan aşıları dağıtıyor. Bugüne kadar onay alan beş aşı oldu. Bunlardan sonuncusu olan Moderna, Covax’a en ucuz fiyattan 500 milyon doz aşı vermeyi kabul etti. Fakat bunun büyük bir kısmı 2022’de teslim edilecek.
Bugüne kadar dağıtımı yapılan aşılar ise Pfizer-BioNTech ve Oxford-AstraZeneca aşıları oldu. Yoksul ülkelerin yanı sıra Kanada da Covax kapsamında aşı almak için programa dahil oldu.
Pek çok ülkenin, kendi halkını aşılayabilmek için ihracat sınırlaması ve Covax’a en fazla aşı gönderen tesislerden Hindistan’daki Serum Enstitüsü’ndeki üretimin ülkedeki sağlık krizinden etkilenmesi nedeniyle önümüzdeki aylarda Covax’ın planlanandan daha az aşı dağıtabileceği düşünülüyor.
Covax pandemiyi bitirebilir mi?
Covax 92 yoksul ülkenin nüfuslarının en az yüzde 20’sine aşı dağıtmayı hedefliyor.
Fakat bu hedefe ulaşılsa bile yüzde 20, pandemiyi sonlandırmak için ulaşılması gereken aşılama oranından çok daha düşük.
WHO pandeminin bitmesi için dünya genelinde Covid-19’a karşı aşılama oranının yüzde 70 ulaşması gerektiğini söylüyor.
Aralarında İngiltere’nin de bulunduğu çok sayıda ülke, aşılamayı tamamladıktan sonra ellerindeki fazla dozları bu ülkelere bağışlayacağını duyursa da WHO bu ülkeleri daha erken bağış yapmaya davet ediyor.