Yaklaşık 10 yıl önce 29 Nisan 2011’de Suriye’den gelen ilk mülteci grubu Türkiye topraklarına girdi. Gelen ilk kafile 252 kişiydi. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre şu anda Türkiye’de geçici koruma altında yaşayan Suriyeliler’in sayısı 3 milyon 670 bin civarında.
Türkiye’ye gelen Suriyeliler’in bir kısmı Avrupa’ya geçerken çok büyük bir kısmı yeni bir yaşam kurmaya başladı. Ancak Corona salgını birçoğu sıfırdan bir hayat kurmaya çalışan Suriyeli mültecileri de olumsuz etkiledi.
Türk-Alman Üniversitesi Göç ve Uyum Araştırmaları Merkezi Müdürü Prof. Dr. Murat Erdoğan, salgın sürecinde ekonomik olarak en çok mağdur olan gruplardan birisinin Suriyeli mültecileri olduğunu söyledi. VOA Türkçe’ye konuşan Erdoğan, “Bizim yaptığımız Suriyeliler Barometresi Araştırması’nda da bunu çok net biçimde görüyoruz. Bir sene önce Suriyeliler’in içinde çalışanların oranı yüzde 38 iken bu yüzde 29’a düştü. Yani neredeyse üçte biri işini kaybetmiş görünüyor. Suriyeliler sağlık bakımından bir sorun yaşamaktan daha fazla günlük ihtiyaçlarını giderecek parayı kazanmanın derdine düştüler” dedi.
Erdoğan, başta Birleşmiş Milletler’e bağlı kurumlar olmak üzere bazı uluslararası kurumların bu süreçte destek programlarını hayata geçirdiğini belirtti, ancak bunların genel ihtiyacı giderebilecek bir durumda olmadığını da sözlerine ekledi.
“Erkekler bile ağlıyor”
Merkezi İzmir’de bulunan Suriyeli Mültecilerle Dayanışma Derneği’nin Başkanı Muhammed Salih Ali de Suriyeli mültecilerin önemli bir kısmının günlük ya da haftalık kazanç sağladığını hatırlatarak, “Bazıları ayakkabı atölyelerinde, bazıları plastik ve kağıt toplayarak geçimini sağlıyordu. Pandemi öncesinde ucuza çalışıyor olsalar da en azından istikrarlı bir gelirleri vardı. Aileye birkaç kuruş geliyordu. Önce pandemi ardından İzmir depremi gelince çok zor durumda kaldılar. İşler durdu, atölyeler kapandı. Arapça’da bir atasözü vardır; önceden yük ağırdı, şimdi bir de yokuş geldi. Erkekler bile ağlıyor. Eğer biri bana gelip ‘bana bir müşteri bul, böbreğimi satıyorum’ diyorsa, durum bayağı kötü bir seviyeye gelmiş demektir” diye konuştu.
Ali, bu süreçte gelen yardımların da çok sınırlı kaldığını vurguladı: “Biz, Büyükşehir Belediyesi’nden 400 gıda kolisi aldık. Ama senede 400 koli ne yapabilir? Çok az bir kısmı PTT vasıtasıyla 1000 lira aldılar. Bazılarının Kızılay kartına 500 lira geldi. Hepsini topluyorsun, kira bedelini karşılamıyor.”
“Eğitim en büyük mağduriyet alanı”
Salgınla birlikte yüz yüze eğitime ara verilmesi de Suriyeli çocukların eğitimine büyük bir darbe vurdu. Prof. Dr. Murat Erdoğan, eğitim konusunun Türkiye’deki Suriyeliler’in son dönemde yaşadığı en büyük mağduriyet alanı olduğunu söyledi: “Şu anda Türkiye’de devlet okullarına kayıtlı 770 bin Suriyeli çocuk var. Suriyeli ailelerin teknolojik altyapısı, televizyon, telefon, laptop sayısı başlı başına sıkıntılı. Ama eğitim online sisteme dönünce özellikle Türkçesi iyi olmayan Suriyeli çocuklar için sadece teknolojik altyapı eksikliği itibariyle değil, onlara özel olarak destek olacak mekanizmalar da ortadan kalktığı için de çok zor bir dönem. Okula gittiklerinde öğretmenler özel olarak onlarla ilgileniyorlardı. Çocuk bir şey bilmediğinde onu defalarca anlatıyordu. Ama online sistemde bunu vermeniz mümkün değil. Bence gerçek anlamda okulda olmalarına rağmen kayıp kuşak diyebileceğimiz yeni kuşaklar da oluşmaya başladı.”
Muhammed Salih Ali de bu süreçte Suriyeli çocukların yüzde 80’inin eğitimden uzak kaldığını kaydederek, “Bir kısmında internet yok, bir kısmında cep telefonu veya tablet yok. Bir kısmı anlamıyor. Yüz yüze eğitimde zorla anlıyorlardı uzaktan eğitimde hiç anlamıyorlar” dedi.
Ekonomik sıkıntılar ve eğitimde sorunlar olsa da Ali, sağlık hizmetlerine erişimde bir sıkıntı yaşanmadığını vurguladı. Ali, “Corona’ya yakalanan ya da test yaptırmak isteyenlere sağlık kurumları ve devlet kendi vatandaşları gibi davranıyor” diye konuştu.
“Suriyeliler’de kalıcılık eğilimleri daha da güçlendi”
Prof. Dr. Erdoğan da elde çok net, resmi veriler olmasa da Suriyeliler’de Corona’ya yakalanma oranının Türkiye ortalamasına kıyasla biraz daha düşük olduğunu söyledi: “Bu konuda hala elimizde çok net, resmi bir veri yok. Ama Sağlık Bakanlığı ve Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’yle görüşmelerimde anladığım kadarıyla Suriyeliler bu konuda ciddi bir sorun alanı gibi görünmüyorlar. Yani Türkiye ortalamasında Covid’in durumu neyse üç aşağı beş yukarı Suriyeliler’de de böyle. Hatta biraz daha iyi gibi.”
Erdoğan, Türkiye’deki Suriyeli nüfusun genç olmasının ve yaşam koşulları nedeniyle bağışıklık sistemlerinin daha güçlü olmasının bunda etkili olduğunu vurguladı.
Peki Corona salgını süreci, Türklerin Suriyelilere bakışını nasıl etkiledi? Erdoğan, bu soruya şu yanıtı verdi: “Biz, Suriyeliler Barometresi Araştırmasını her yıl tekrarlıyoruz. Son araştırmamızı Aralık ve Ocak aylarında gerçekleştirdik. Türk toplumunda Suriyeliler’e yönelik az da olsa bir yumuşama görüyoruz. Suriyeliler’de de kalıcılık daha da güçlenmiş. Çok net bir biçimde güçlenmiş. Bu hem Covid’den dolayı hem Suriye’deki vahim durumdan dolayı. Eğer bu insanlar şu an Suriye’de olsa sağlık imkanlarından ne kadar yararlanabilirlerdi? Bizim Türkiye’de de aşıyla ilgili çok sıkıntımız var ama yine de aşı programlarının içindeler. Belirli yaş grupları dahilinde onlara da aşı yapılıyor. Belki Suriye’de olsalar buna hiçbir şekilde ulaşamayacaklar. Dolayısıyla pek çok sebeple Türkiye’deki Suriyeliler’in Türkiye’de kalıcılık eğilimleri daha da güçlenmiş durumda.”