The Guardian’ın Süveyş Kanalı’yla ilgili 1 Nisan şakası, Türkiye’deki yandaş medya tarafından ‘gerçek’ gibi haber yapıldı. Yeni Şafak, şaka olduğuna dair tüyolarla bezeli ve tamamı uydurma isim, şirket ve kuruluşlardan oluşan haberi ertesi gün İngiltere ve İsrail soslu komplo teorisiyle manşetine taşıdı.
BOLD – İngiliz gazetesi The Guardian, okuyucularına 1 Nisan şakası olarak ‘Süveyş Kanalı’na alternatif yeni kanal geliyor’ başlıklı bir haber yayımladı.
Did you spot our April Fool?
‘Suez 2’? Ever Given grounding prompts plan for canal along Egypt-Israel border https://t.co/Sf1tlKWQX0— The Guardian (@guardian) April 1, 2021
Guardian gazetesi haberin 1 Nisan şakası olduğunu daha sonra okurlarına yaptığı paylaşımla duyurdu. Haberin Türk basınında yer alan şekli ise oldukça vahimdi. İktidara yakınlığıyla bilinen Yeni Şafak gazetesi haberi İngiltere ve İsrail soslu komplo teorisiyle bir gün sonra manşet yaptı.
Haberin şaka olduğunun ortaya çıkmasından sonra ise medya kuruluşları sessiz sedasız haberi internet sayfalarından çekti.
ŞAKAYI MANŞET YAPTI: ‘İSRAİL VE İNGİLTERE SOSLU KOMPLO TEORİSİ’ ÜRETTİ
Dünyadaki her gelişmeyi ABD, İsrail ve İngiltere’ye bağlama ve her olayın arkasında bu üçlüyü aramasıyla ünlenen Yeni Şafak, bu tamamen uydurma haberi de İsrail ve İngiltere’ye bağlamayı başardı.
Birçok internet sitesinde 1 Nisan günü gerçek gibi sunulan bu haber, Yeni Şafak tarafından 2 Nisan’da gazete manşetine taşındı. ‘Savaş erken çıktı’ başlığıyla verilen manşette, “İsrail ve İngiltere Süveyş’i bypass edecek kanal için harekete geçti’ ifadeleri yer aldı.
Haber iç sayfada da ‘İsrail kontrolünde paralel proje’ başlığıyla verildi.
BBC TÜRKÇE DE HABERE YER VERDİ
The Guardian’ın 1 Nisan şakaları özel bölümünde yayımlanan bu haber, Türkiye’de Hürriyet, Milliyet, Sabah ve Birgün gibi gazetelerin yanı sıra birçok internet sitesinde BBC Türkçe kaynaklı olarak gerçekmiş gibi yayımlandı.
Haberin şaka olduğunun ortaya çıkmasından sonra ise medya kuruluşları sessiz sedasız haberi internet sayfalarından çekti. Okurlarına bir açıklama da yapmadılar.
BBC Türkçe ise 2 Nisan’da haber için bir düzeltme yayınladı ve okurlarından özür diledi.
Açıklamada: “Gün içinde 1 Nisan şakası olduğunu teyit eder etmez haberi derhal yayından kaldırdık, haberle ilgili sosyal medya paylaşımlarımızı sildik. BBC Türkçe, doğru ve tarafsız yayıncılık ilkelerine bağlıdır. Bu hata nedeniyle okurlarımızdan ve sosyal medyadaki takipçilerimizden özür dileriz.” denildi.
“MISIR’DAN KUZEY İRLANDA’YA TÜNELLER….”
Bir İngiliz yetkili The Guardian’a ‘demecinde’ ‘yeni kanal açma planlarından haberdar olduklarını ve Kuzey İrlanda ile önerilen tünel bağlantılarının ön tasarımlarını paylaşabileceklerini’ haberde söylüyor.
Haberde, Birleşmiş Milletler’in aslında var olmayan bir komitesinin yeni kanal projesini incelediği, projenin ‘Mısır’dan Kuzey İrlanda’ya tünelleri de içerebileceği’ ama ‘Akdeniz’deki su seviyelerinin hafifçe düşmesine yol açacağı’ iddia ediliyordu.
HABERDEKİ UZMANLAR, ŞİRKET VE KURULUŞLARIN TAMAMI UYDURMA
Haberde görüşlerine yer verilen uzmanlar ve kazma işlemini yapacak olan şirket de tamamen uydurmaydı. Şaka haberde ‘BM adına bu konuda fizibilite çalışması yapan adlı uluslararası tünel açma şirketi’ diye tanıtılan ‘OFP Lariol’ da aslında yok. Bu şirketin yetkilisi olarak Guardian’a görüş verdiği belirtilen ‘Iver Shovel’ de gerçek bir kişi olmadığı gibi, ‘shovel’ İngilizcede ‘kürek’ anlamına geliyor.
BM KOMİTESİNİN KISALTMASI ‘UNTRUE’ YANİ GERÇEK DEĞİL
The Guardian’ın 1 Nisan şakası olan haberinde, Ever Given adlı kuru yük gemisinin karaya oturarak Süveyş Kanalı’nı kapatmasının ardından Mısır-İsrail sınırında ikinci bir kanal açılmasının görüşüldüğü ve konuyla Birleşmiş Milletler’in (BM) ‘Ekonomileri Birleştiren Ticaret Rotaları Komitesi’nin ilgilendiği yazıyor. Ancak BM’nin böyle bir komitesi bulunmuyor. Komitenin İngilizcesinin baş harfleriyse, ‘gerçek değil’ anlamına gelen ‘UNTRUE’ sözcüğü: UN Committee for Trade Routes Uniting Economies.
“AKDENİZ’DE SU SEVİYESİ DÜŞER, PLAJLAR GENİŞLER”
Haberde ayrıca, ‘yeni kanalla ilgili sorunun, Akdeniz’deki su seviyelerini hafifçe düşürüp daha geniş ve uzun sahillerin ortaya çıkma olasılığı’ olduğu iddia ediliyor.
UZMANIN ADI HZ MUSA’YA BİR GÖNDERME: MO SEZ
Uydurma bir haritaya yer verilen haberde, Kızıl Deniz’i ortadan ikiye yardığına inanılan Hz. Musa’ya (İngilizcesi Moses) göndermeyle ‘Mo Sez’ isimli bir uzmanın da görüşlerine yer veriliyor.
“SURİYE-IRAK ROTASI DA DÜŞÜNÜLDÜ”
Haberde, alternatif tünelin ‘daha önce Suriye ve Irak’tan geçmesinin’ düşünüldüğü iddiası yer alıyordu.
Kızıldeniz’i Akdeniz’e bağlayacak kanal projesinde bölgeden binlerce kilometre uzakta ve kanalla hiçbir bağlantısı olmayacak Suriye ve Irak’ın da haberde yer alması aslında 1 Nisan şakasını ‘hissettiren’ bir diğer unsur olarak öne çıkıyordu.
FİRAVUNLAR KANALI’NDAN BOTLA GEÇMEK MODERN BİR YÖNTEM
The Guardian’ın şaka haberinde, BM’nin Kızıl Deniz’i Nil’e bağlayan antik Firavunlar Kanalı’nın canlandırılma olasılığını düşündüğü de belirtilirken, “Deniz teknolojisi mühendislerinin nehrin Ever Given gibi 20 bin konteyner taşıyan ‘mega gemiler’ için kapasitesinin yeterli olmadığını ama malları daha küçük bot filoları ile nakletmenin modern bir çözüm olacağını söylüyorlar” deniyor.
DEVE KERVANLARI HAZIRDA BEKLEYEBİLİR
Haberde ayrıca, “Nil Nehri’ndeki su seviyesinin düşme ihtimalinde de deve kervanlarının hazırda bekleyebileceği” belirtiliyor. Bir sözcünün ise bunun mümkün olup olamayacağı sorusuna, “O piramitleri görüyor musunuz? Onları biz yaptık, öyle değil mi?” yanıtını verdiği yazıyor.