Fransa’nın 1994 yılında Ruanda’daki soykırımdaki rolünü araştıran tarihçiler, hazırladıkları raporu bugün Elysee Sarayı’nda Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’a takdim etti. Raporda, Fransa’nın, Ruanda’daki soykırımda ciddi sorumluluk taşıdığı tespit edildi.
Tarihçi Vincent Duclert başkanlığındaki toplam 15 üyeden oluşan komisyonun iki yıllık bir çalışmayla hazırlayıp, Macron’a sunduğu rapor, kamuoyuna açıklandı.
Raporda, Ruanda’daki soykırımla ilgili Fransa’nın sorumlu olduğu ancak suç ortağı olarak değerlendirilemeyeceği bildirildi.
Fransa’da geniş yankı uyandıran yaklaşık bin sayfalık raporda, dönemin cumhurbaşkanı François Mitterrand, sahadakileri ve askerlerin uyarılarını yeteri kadar dinlemediği gerekçesiyle eleştirildi. Soykırımla ilgili Fransa’nın sorumluluğu konusunda ”merkez rol” için Mitterand adres gösterildi.
Raporda, “Fransız yetkililer ağır ve ezici sorumluluk taşıyor” denildi.
Fransa, uluslararası camiada uzun zamandır François Mitterrand’ın cumhurbaşkanlığı döneminde, Ruanda’da 800 bin kişinin ölümüne yol açan soykırımı engellemek için yeterli çaba göstermemekle ve savaş suçuna ortak olmakla suçlanıyordu.
Macron, göreve geldikten sonra 2019 yılında bu komisyona 1990 ila 1994 yılları arasında Ruanda’daki gelişmelerle ilgili Fransa’nın rolü konusunda kapsamlı bir rapor hazırlanması talimatını vermişti.
Arşivlerin açılmasına geçen yıl karar verildi
Fransa’da, Ruanda soykırımına ilişkin dönemin Cumhurbaşkanı François Mitterand’a ait arşivlerin açılmasına geçen yıl izin verildi.
Danıştay kararıyla, Ruanda soykırımında Fransa’nın rolü hakkında araştırmalar yapan François Graner’in, eski Cumhurbaşkanı Mitterand’a ait arşive erişimine yeşil ışık yakıldı.
Danıştay tarafından yapılan açıklamada, “devlet sırlarının korunması ve bu konu hakkında kamuoyunu bilgilendirme arasında bir dengenin oluşturulması gerektiği” ifade edilmişti.
Graner’in soykırıma ilişkin araştırmalarını yapmak ve kamuoyunu bilgilendirmek için bu arşivlere erişim konusunda meşru gerekçesi olduğu kaydedilen açıklamada, Kültür Bakanlığının 3 ay içerisinde bu arşivleri Graner’e açması gerektiği belirtilmişti.
Fransa Anayasa Mahkemesi, Eylül 2017’de söz konusu arşivlere erişim talebini reddetmişti.
Ruanda soykırımı nasıl gerçekleşti ?
Ruanda’da 1994’te Hutular, dönemin Devlet Başkanı Juvenal Habyarimana’nın uçağının düşmesinden sorumlu tuttukları Tutsilere karşı soykırım başlatmıştı. Ülkede 100 gün süren katliamda 800 binden fazla Tutsi hayatını kaybetmişti.
Fransa, soykırımı yapan Hutu hükümetinin uzun süre destekçisi olduğu için uluslararası kamuoyunda ve ülke içinde eleştiriliyor. Fransa, 23 Haziran 1994’de ülkenin güneybatısında sığınmacılar için güvenli bölge oluşturmak amacıyla Turkuaz Operasyonu’nu başlatmıştı. Fransa, soykırımı engellemek yerine soykırımcılara silah ve mühimmat desteği sağlayarak, Ruanda Yurtsever Cephesinin (RPF) ilerleyişini kısıtladığı için kınanmıştı.
Fransa’nın eski Cumhurbaşkanı Mitterrand, Le Figaro gazetesine 1998’de verdiği mülakatta, “O ülkelerde bir soykırım yaşanması o kadar da önemli bir şey değil.” ifadesini kullanmıştı.