Birkan BULUT
Ankara
Yap-İşlet-Devret modeliyle yapılan Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu’nda, 2020 yılı ilk yarısı için araç geçiş garantisi olarak 1 milyar 750 milyonun üzerinde ödeme yapılmasına karşın, şirket 9 yıldır 568 milyon TL kullanım bedeli ödemiyor.
Milyarlarca lira garanti bedeli ödemeleriyle tepki çeken kamu özel iş birliği (KÖİ) projelerinden biri olan Osmangazi Köprüsü’nün de içerisinde yer aldığı Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu oldu. Otoyol Yatırım AŞ (Nurol, Özaltın, Makyol, Astaldi, Yüksel ve Göçay) tarafından üstlenilen projede, Osmangazi Köprüsü 2016 yılında, tüm etaplar ise geçtiğimiz yıl kullanıma açıldı.
Araç geçişinin verilen garantinin altında kalması nedeniyle 2019 yılında 2.6 milyar, 2020 yılının ilk yarısında ise 1 milyar 750-800 milyon TL aralığında garanti ödeme yapıldı.
BORCUNA DA GARANTİ VERİLDİ
KÖİ projelerinde şirketlerin gelirlerinin yanı sıra bankalardan aldıkları borçlara da Hazineden garantiler verildi. Mega projelerde Hazine tarafından verilen ödeme tahahhütleri nedeniyle borç miktarı bu yıl toplam 17.2 milyar dolara çıktı. Hazinenin ödeme taahhüdünde bulunduğu projeler arasında ise birinci sırada 4.9 milyar dolarlık kredi ile Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu bulunuyor.
MİLYARLARCA DOLARI GÖTÜRÜYOR, 568 MİLYON LİRAYA KIYAMIYOR!
Ancak 2035 yılına kadar milyonlarca dolar gelir garantisi alan bu projede, devletin 9 yılda toplam 568 milyon TL kullanım bedelini tahsil edemediği ortaya çıktı. Sayıştayın Karayolları Genel Müdürlüğü 2019 Yılı Denetim Raporu’na göre Gebze-Orhangazi-İzmir (İzmit Körfez Geçişi ve bağlantı yolları dahil) Otoyolu işinde kamulaştırma bedeli idare tarafından karşılanan taşınmazlar için görevli şirketin ödemek zorunda olduğu kullanım bedelinin tahsil edilmediği saptandı.
PARSEL BAŞINA 5 BİN TL VERMESİ GEREKİYORDU
İdari şartnamenin 26. maddesine göre 400 milyon TL’ye kadar kamulaştırma bedelinin görevli şirket tarafından ödeneceği, bu tutarın üzerindeki kamulaştırma bedelinin ise idare tarafından karşılanacağı ve görevli şirketin kamulaştırma bedeli idare tarafından karşılanan taşınmazlar için kendisine teslim edildiği tarihten itibaren sözleşme süresi boyunca kullanım bedeli ödemekle yükümlü olduğu belirtiliyordu. Sözleşmenin imzalandığı 2010 yılın için her bir parselin bedeli KDV hariç 5 bin TL olarak olarak belirlendi.
Sayıştay denetçileri yaptıkları incelemede, iş kapsamında 2 milyar 453 milyon 446 bin TL ödeme yapıldığını, bu tutarın 400 milyonluk kısmının idari şartname ve sözleşme hükümleri gereği görevli şirket tarafından karşılandığını kaydetti. Ancak 2010’dan 2019 yılı sonuna kadar 568 milyon 151 bin TL kullanım bedelinin tahsil edilmesi gerektiği tespit edildi.
SÖZLEŞMEDEN SONRA ÇIKAN YASA İLE KENDİLERİNİ SAVUNDULAR
2011 yılında yürürlüğe giren kanunla 3996 sayılı kanun kapsamında yaptırılan işlerde kullanım bedeli alınmayacağı hükme bağlanmıştı. Karayolları Genel Müdürlüğü, sözleşmeye göre şirketin mevzuattaki değişikliklere uymak zorunda olduğunu, kullanım bedeli alınmasının kanuna aykırı olduğunu savundu. Sayıştay Denetçileri, 3996 sayılı kanun kapsamında yaptırılan işlerde kullanım bedeli alınmayacağının hükme bağlandığını ama bu ihalenin 2009 yılında verildiğini, 2010 yılında sözleşmenin imzalandığını hatırlattı. Kanunların geriye yürümezliği ilkesine dikkat çeken denetçiler, “Şirketin mevzuat değişikliği veya mahkeme kararına uymak zorunda olması, uygulama sözleşmesi gereği ödemek zorunda olduğu kullanım bedelini artık ödemeyeceği anlamına gelmemektedir” dedi.