Ekonomi tabir yerindeyse alarm veriyor. Döviz artışının ve piyasalardaki dalgalanmanın sorumlusu ise AKP’ye göre dış güçler. Uzmanlar ise kötü yönetim ve pandemiye bağlı belirsizliklere işaret ediyor. Tablonun uzun dönem maliyeti ise yüksek enflasyon, düşen alım gücü, pahalı ısınma ve işsizlik diye öngörülüyor.
İktidar cenahı ekonomik krizin sorumluluğundan kaçmaya çalışsa da uzmanlar, kötü yönetimin ve koronavirüs salgını belirsizliklerin tablonun en önemli sebepleri olduğunu belirtti. Merkez Bankası (MB) ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) hamlelerine rağmen Türk lirası karşısında doların 7,37, euronun 8,71 seviyesine kadar yükselmesi, Borsa İstanbul’da kayıpların bir ara yüzde 4’e yaklaşması önümüzdeki günlere ilişkin endişeleri tetikledi.
PİYASA EKONOMİ GERÇEKLERİNDEN KOPUŞUN SONUCU
Cumhuriyet’ten Gamze Bal’a konuşan Altınbaş Üniversitesi’nden Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu ve Marmara Üniversitesi’nden Prof. Dr. Burak Arzova, tablonun vatandaşın cebine nasıl yansıyacağına dair öngörülerini paylaştı. Kozanoğlu’na göre Ayasofya’nın müze niteliğini yitirmesi dahi kurdaki artışı tetikleyen bir etken. Bunun Türkiye’nin modern dünyadan koptuğu algısını güçlendirdiğini ve sermaye çıkışını hızlandırdığını iddia etti. Arzova’ya göre ise serbest piyasa ekonomisinin gerçeklerinden kopulduğu için bugünlere gelindi. İki isim açısından kurdaki yükselişin temel sebepleri şöyle:
HARCAMA AYAĞINDA KAMUNUN ÖZENSİZ HAREKET ETMESİ
– Döviz almak isteyenlerin, satmak isteyenlerden fazla olması.
– Enflasyon verileri özelinde, veri güvenliğine dair tereddütler oluşması ve bunların giderilmemesi.
– Tedbirlerin toplu alınmaması, ekonomide keyfi uygulama algısının oluşması.
– Öngörülebilirliğin ortadan kalkması.
– Bütçe disiplininin kaybedilmesi, harcama ayağında kamunun özensiz hareket etmesi.
– Yapısal reform takviminin ortaya konulamaması.
BRÜT DÖVİZ REZERVİNİN SON BİR YILDA 32 MİLYAR DOLAR ERİTİLMESİ
– MB rezervlerinin dövizi belli noktada tutmak için eritilmesi. Brüt rezervlerin 2019 sonundan bu yana 32 milyar dolar erimesi.
– 2019’daki 34,5 milyar dolar civarı turizm gelirinin bu yıl birkaç milyar doları aşmayacağının anlaşılması.
– Swap hattı denilen ABD Merkez Bankası’nın Brezilya, Meksika ve Güney Kore gibi ülkelere verdiği likidite desteği kapsamına Türkiye’nin alınmaması.
– Ekonominin yabancı sermaye akımlarına aşırı bağlılığı ve son dönem güven bulamayan yabancı yatırımcının ülkeyi terki.
ALIM GÜCÜ DÜŞECEK İŞSİZLİK DERİNLEŞECEK ISINMA GİDERİ SENEYE ARTACAK
Peki, yüksek kur nelere yol açacak? Uzmanların bu soruya cevabı da kaygı verici:
– Uzun dönemde yüksek enflasyona, sofraya gelen her ürünün zamlanmasına, alım gücünün düşmesine,
– İthalatın pahalanıp yabancı makine ve girdilere gereksinim duyan yatırımların, dolayısıyla büyüme ve istihdamın yavaşlamasına, buna bağlı işsizliğin derinleşmesine,
– Faizlerin yükselmesine, ihtiyaç kredilerinin, kredi kartı maliyetlerinin sıçramasına,
– 431 milyar dolarlık dış borcun ödenmesinin zorlaşmasına ki her 10 kuruş artış, 43,1 milyar lira fazla nakit çıkışı demek,
– Doğal gaz ve petrolün lira karşılığının artışıyla gelecek sene ısınmanın pahalılaşmasına.
DAHA YÜKSELİR ALDATMACASINA KAPILMAMALI
Öte yandan süreçte döviz veya altın almayı düşünenlere Prof. Dr. Kozanoğlu’nun tavsiyesi var: “Öncelikle daha da yükselir aldatmacasına kapılmamalı. Böyle çalkantılı dönemlerde kesinlikle riskli yatırımlardan uzak durmalı. Daha önce döviz veya altın almış yurttaşların sınırlı düzeyde satış yaparak, kârlarını realize etmeleri, daha önceki yaşanmış örneklerden yola çıkarak önerilebilir.”
10 yaşındaki Hüseyin ailesine para bulabilmek için evden kaçtı