İsrail ile Birleşik Arap Emirlikleri arasında diplomatik ilişkilerin başlatılması kararı uluslararası kamuoyundan farklı tepkiler topladı. Washington anlaşmayı ‘tarihi’ olarak niteledi, Ankara ise BAE’i riyakar davranmakla suçladı. Diğer yandan, bazı yönetimler ise şimdilik sessiz.
Türkiye: BAE, Filistin’in iradesini de yok saymaktadır
Ankara’dan yapılan açıklamada “BAE’nin bu riyakar davranışını tarih de bölge halklarının vicdanı da unutmayacak ve asla affetmeyecektir.” denildi.
Dışişleri Bakanlığı, BAE’nin İsrail ile yaptığı normalleşme anlaşmasına ilişkin, “Zaten ölü doğan ve hiçbir geçerliliği olmayan ABD planı üzerinden gizli hesaplar yapmaya çalışan BAE, bu şekilde Filistin’in iradesini de yok saymaktadır.” ifadesini kullandı.
Filistin: Kudüs’e ihanet
BAE’nin İsrail ile normalleşme kararına tepki için Abu Dabi’deki büyükelçisini geri çeken Filistin BAE’yi sert sözlerle kınadı. Sözcüsü aracılığıyla açıklama yapan Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas, anlaşmanın “Kudüs’e, Mescid-i Aksa’ya ve Filistin’in mücadelesine ihanet olduğu”nu söyledi.
Filistin Halk Kurtuluş Cephesi (FHKC), anlaşmayı Filistin halkının sırtına saplanmış bir hançer olarak nitelendirdi.
FHKC’nin yazılı açıklamasında, BAE ile İsrail’in normalleşme anlaşmasının Arap milletine karşı yeni bir komplo olduğu kaydedilerek, “BAE ile İsrail’in normalleşme anlaşması Filistin halkının sırtına saplanmış bir hançerdir. Bu kez BAE’nin onayıyla daha saldırgan bir savaşın ve topraklarımızda siyonizm, Yahudileştirme ve yerleşim birimlerinin genişlemesinin yolu açılacak.” ifadeleri kullanıldı.
Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) Yürütme Konseyi Genel Sekreteri Saib Ureykat ise gelişmelerin “Filistin halkının meşru haklarının yok edilmesi, Kudüs’ün İsrail’in başkenti olarak kabul edilmesi ve mültecilerin geri dönüş hakkının iptali” anlamına geldiğini belirtti.
Suudi Arabistan ve Arap Birliğinden anlaşmaya ilişkin bir açıklama gelmedi
Körfez ülkeleri arasında BAE’nin önemli müttefiklerinden olan Suudi Arabistan, İsrail ile varılan anlaşmada sessizliğini koruyup herhangi bir tepki göstermedi.
Suudi Arabistan gibi Arap Birliğinden de anlaşmaya yönelik herhangi bir sert tepki veya kınama gelmedi.
İlk olumlu tepki Mısır’dan
Arap ülkeleri arasında anlaşmadan duyduğu memnuniyeti ilk dile getiren Mısır oldu. Anlaşmayı Körfez ülkeleri arasında ilk tebrik eden de Suudi Arabistan’ın en önemli müttefiki olan Bahreyn’di. Bugün yaptığı açıklamayla Umman da anlaşmaya desteğini ilan etti.
Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi, BAE ve İsrail arasındaki anlaşmadan duyduğu memnuniyeti Twitter hesabından yaptığı paylaşımla ortaya koydu.
Sisi, “bölgesel istikrar ve kalkınmayı” sağlayacağını savunduğu gelişmeden son derece memnun olduğunu belirtti.
BAE’nin resmi ajansı WAM’daki habere göre Sisi, Abu Dabi Veliaht Prensi Muhammed bin Zayid Al Nahyan’ı telefonla arayarak anlaşma dolayısıyla kendisini tebrik etti.
Mısır, 1979’da İsrail ile normalleşme sürecine girip, diplomatik ilişkiler kuran ilk Arap ülkesiydi.
AB’den anlaşmaya destek açıklamaları
AB Komisyonu Sözcüsü Nabila Massrali, İsrail ve BAE arasındaki anlaşmayı “memnuniyetle” karşıladıklarını ifade etti.
Normalleşmenin iki ülkenin yanı sıra bölgesel istikrara da katkı sağlayacağını savunan Massrali, İsrail ve BAE’nin AB’nin ortakları olduğunu kaydetti.
Massrali, AB’nin İsrail-Filistin sorununa ilişkin iki devletli çözümü desteklemeye devam ettiğini, taraflar arasında müzakerelerin tekrar başlaması için çalışma yürütmeye hazır olduğunu söyledi.
Almanya
Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas, ilişkilerin normalleşmesinin bölgedeki barışa önemli bir katkı sunacağını savundu. Maas, İsrail Dışişleri Bakanı Gabi Ashkenazi’yle telefon görüşmesi yaptığını ve bu tarihi adımdan dolayı tebrik ettiğini aktardı.
İsrail hükümetinin ilhak planlarını askıya almasının iyi bir gelişme olduğunu söyleyen Maas, “Bu anlaşmanın bölgedeki olumlu gelişmelerin başlangıç noktası olmasını ve Orta Doğu barış sürecine yeni bir ivme kazandırmasını umuyoruz.”diye konuştu.
Yunanistan
Yunanistan Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, “İsrail ve BAE hükümetlerini, aralarındaki ilişkileri iyileştirmeye yönelik yaptıkları tarihi anlaşma için sımsıcak duygularla tebrik ediyoruz.” ifadesi kullanıldı.
Anlaşmanın, “diplomasi için bir zafer ve bölgenin istikrar ve güvenliğinin güçlendirilmesi açısından da önemli bir adım” olarak nitelendirildiği açıklamada, şu ifadeler yer aldı:
“Bu büyük adımın aynı zamanda, Orta Doğu halkları arasında diyalog ve karşılıklı anlayışın yerleşmesi açısından temel taşı oluşturmasını dileriz.”
İngiltere
İngiltere Başbakanı Boris Johnson ise Twitter’dan paylaşımda bulundu.
Anlaşmanın iki ülke arasındaki normalleşme süreci için önemli bir adım olduğunu belirten Johnson, “Batı Şeria’da ilhakın durdurulması benim büyük umudumdu. Bu anlaşma ile durdurulmuş oldu. Bugün bu planın askıya alınması Orta Doğu’da barış için önemli bir adımdır.” iddiasında bulundu.
İngiltere Dışişleri Bakanı Dominic Raab ise İsrail ve BAE anlaşmasının barış için önemli bir destek olduğuna işaret ederek, “İlhakın askıya alınmasına ve Birleşik Kralığın iki büyük dostu arasındaki normalleşmeye hoşgeldiniz. Filistinliler ve İsrail taraflarının görüşme zamanı, barışa giden tek yol bu.” dedi.
Fransa
Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian ise yaptığı yazılı açıklamada, “Fransa, bölgedeki iki önemli ortağı olan İsrail ile Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) arasındaki ilişkilerin normalleştiğine yönelik açıklamayı memnuniyetle karşılamaktadır.” ifadesini kullandı.
İsrail’in Filistin topraklarını ilhak planını askıya almasının olumlu gelişme olduğunu vurgulayan Le Drian, bu kararın kalıcı hale gelmesi gerektiğini belirtti.
Le Drian, anlaşmanın İsrail ve Filistin arasındaki müzakerelerin tekrar başlamasını sağlaması gerektiğini kaydetti.
İtalya Dışişleri Bakanlığı da bu anlaşmayı olumlu karşıladıklarını ve Orta Doğu’daki barış için önemli bir adım olmasının umulduğunu açıkladı.
Bulgaristan
Bulgaristan Dışişleri Bakanlığının internet sitesinde yayımlanan resmi açıklamada ise İsrail-BAE anlaşması “Orta Doğu tarihinde yeni sayfa açacak tarihi bir ilerleme” olarak yorumlandı.
Kosova ve Arnavutluk
Kosova Başbakanı Avdullah Hoti yaptığı açıklamada, ülkesinin İsrail ve BAE arasındaki ilişkilerin bütünüyle normalleştirilmesi anlaşmasını, daha sakin ve daha müreffeh bir Orta Doğu’ya doğru tarihi bir adım olarak nitelendirdiğini vurguladı.
Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Twitter hesabından yaptığı bir paylaşımda, varılan anlaşmayı “ilham verici” olarak yorumladı.
İran
İran Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf’ın Uluslararası İlişkilerden Sorumlu Özel Yardımcısı Hüseyin Emir Abdullahiyan, İsrail ile ilişkileri normalleştiren BAE’yi Filistin ve Kudüs davasına sırtını dönmekle suçladı.
Abdullahiyan, şöyle devam etti:
“BAE’nin, sahte ve suçlu İsrail rejimiyle ilişkileri normalleştirme adına yeni yaklaşımı, barış ve güvenliği sağlamaz yalnızca siyonistlerin suçlarının devam etmesine hizmet eder. BAE yönetimi, Filistin ve Kudüs davasına sırtını dönmüştür ve bu tutumunun hiçbir gerekçesi yoktur. BAE, bu stratejik hata ile siyonizm ateşine yakalanacaktır.”
Libya
Libya Başkanlık Konseyi Üyesi Muhammed Amari Zayid, Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) İsrail ile ilişkileri normalleştirme konusunda anlaşmaya varmasını “şaşırtmayan bir ihanet” olarak değerlendirdi.
Zayid, Al Jazeera televizyonuna yaptığı açıklamada, BAE-İsrail anlaşması için “BAE devletçiğinin şaşırtmayan bir ihanetidir. Libya, Suriye ve Yemen’de sürdürdüğü yıkıcı rol ile Katar, Filistin ve bölgenin özgür halklarına ambargo uygulamasının doğal bir sonucudur.” ifadelerini kullandı.